Κ. Κωσταβάρας | 24-01-2023
Ο μεταβατικος σπόνδυλος (Lumbosacral Τransitional Vertebra, LSTV) είναι μια ανατομική παραλλαγή που εμφανίζεται με τη γέννηση (είναι συγγενής όπως λέμε) και αφορά τον τελευταίο (5ο) οσφυϊκό σπόνδυλο και τον πρώτο ιερό (Ι1). Συχνά αναφέρεται και με παρόμοια ονόματα όπως ιεροποίηση του Ο5 ή οσφυοποίηση του Ι1.
Συγκεκριμένα, η οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης, αποτελείται από 5 σπονδύλους. Αμέσως από κάτω υπάρχει το ιερό οστό το οποίο επίσης αποτελείται από 5 σπονδύλους. Η διαφορά τους είναι ότι οι οσφυϊκοί σπόνδυλοι κινούνται μεταξύ τους (είναι αρθρωτοί) ενώ οι σπόνδυλοι του ιερού οστού έχουν ενωθεί (συνοστεωθεί) και στην ουσία είναι ένα οστό. Άρα η περιοχή ανάμεσα σ αυτά τα δύο τμήματα της σπονδυλικής στήλης ειναι μεταβατική ζώνη, δηλαδή περνάμε από μια κινητή περιοχή σε μία ακίνητη. Σε κάθε μεταβατική ζώνη στη σπονδυλική στήλη υπάρχει αυξημένη πιθανότητα εκφύλισης (φθοράς).
Όταν έχουμε μεταβατικό σπόνδυλο, συμβαίνει ένα από τα δύο: είτε ο 5ος οσφυϊκός ακινητοποιείται πανω στο ιερό οστό (οπότε έχουμε ιεροποίηση του Ο5, L5 sacralization) , είτε, το αντίθετο, ο πρώτος ιερός γίνεται κινητός (οσφυοποίηση του Ι1, lumbarization of S1).
Υπάρχουν διάφοροι τύποι του μεταβατικού σπονδύλου σύμφωνα με την ταξινόμηση του Castellvi. Σε άλλους τύπους υπάρχει μερική ιεροποίηση του Ο5 και σχετική κίνηση, ενώ σε άλλους ο 5ος ενώνεται πλήρως δηλ. στην ουσία γίνεται 6ος ιερός.
Γενικά ο μεταβατικός σπόνδυλος είναι ένα σχετικά συχνό εύρημα στις ακτινογραφίες οσφυϊκής μοίρας (ΟΜΣΣ) και υπολογίζεται οτι υπάρχει σ’ ένα ποσοστό 12% δηλ περίπου σε έναν στους δέκα ανθρώπους. Το εύρημα είναι πιο συχνό αριστερά παρά δεξιά, για άγνωστο λόγο. Επίσης, είναι πιο συχνό (2-3 φορές παραπανω) στους άντρες παρά σε γυναίκες. Σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει και κληρονομικότητα.
Η διάγνωση γίνεται αρχικά με μια απλή ακτινογραφία, και ορισμένες φορές επιβεβαιώνεται με αξονική ή μαγνητική τομογραφία.
Ο μεταβατικός σπόνδυλος συνήθως είναι ένα τυχαίο εύρημα σε μια απλή ακτινογραφία οσφυϊκής μοίρας και δεν έχει κάποια κλινική σημασία.
Σε κάποιες περιπτώσεις ωστόσο, η συγκεκριμένη διαμόρφωση στο κατώτερο τμήμα της σπονδυλικής στήλης προκαλεί αυξημένη εκφύλιση (φθορά) στα παραπάνω γειτονικά διαστήματα (δηλαδή στο δίσκο και την άρθρωση) και αυτό μπορεί να εκδηλωθεί με πόνο στη μέση ή και στα πόδια. Αυτό ονομάζεται σύνδρομο Bertolotti και περιγράφηκε πρώτη φορά το 1917. Στην περίπτωση αυτή ο μεταβατικός σπόνδυλος προκαλεί μια κατάσταση που μοιάζει με την νόσο του γειτονικού διαστήματος (adjacent segment disease) μετά από σπονδυλοδεσία.
Αντιμετώπιση: αν υπάρχει μόνο ακτινολογικό εύρημα, χωρίς πόνο συνιστάται απλώς αερόβια άσκηση - ενδυνάμωση των μυών της περιοχής. Αν υπάρχει πόνος, αντιμετωπίζεται αρχικά όπως όλοι οι πόνοι με ασκήσεις, φυσικοθεραπεία (πχ χειροπρακτική, διατασεις…) και φάρμακα. Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί ένεση με κορτιζόνη και τοπικό αναισθητικό ή και χειρουργική επέμβαση.