Πονοκέφαλος

Ο πονοκέφαλος είναι ένα πολύ κοινό σύμπτωμα – όλοι οι άνθρωποι σε κάποια στιγμή της ζωής τους θα τον νιώσουν. Ο περιστασιακός πονοκέφαλος περνάει γρήγορα και δεν επανέρχεται. Σε μια κατηγορία ασθενών, ο πονοκέφαλος είναι συχνός και έχει ένα συγκεκριμένο πρότυπο, δηλ. ο ασθενής γνωρίζει καλά τον πονοκέφαλό του, επειδή εμφανίζεται συχνά και με έναν σταθερό τρόπο.

Υπάρχουν πάρα πολλά είδη πονοκεφάλων, σύμφωνα με την κατάταξη της Διεθνούς Εταιρείας Κεφαλαλγίας. Οι πονοκέφαλοι χωρίζονται γενικά σε πρωτοπαθείς και δευτεροπαθείς. Οι πρωτοπαθείς πονοκέφαλοι (παραδείγματα: ημικρανία, αθροιστική κεφαλαλγία, κεφαλαλγία τάσης) είναι οι πιο συχνοί. Σε αυτούς δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα στον εγκέφαλο κι έτσι ο έλεγχος με μαγνητική τομογραφία είναι, όπως λέμε «αρνητικός».

Οι δευτεροπαθείς πονοκέφαλοι είναι αυτοί που οφείλονται σε κάποια πάθηση του εγκεφάλου πχ όγκο εγκεφάλου, εγκεφαλική αιμορραγία, υδροκέφαλο κ.ο.κ. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο έλεγχος με μαγνητική (ή αξονική ) τομογραφία έχει ευρήματα. Οι δευτεροπαθείς πονοκέφαλοι είναι πιο επικίνδυνοι, καθώς έχουν επιπλοκές και μπορεί να απειλήσουν τη ζωή.

Γενικά, ένας πονοκέφαλος θεωρείται ύποπτος όταν αρχίζει απότομα (σαν ένα χτύπημα) ή συνοδεύεται από εμετό, υψηλό πυρετό, αυχενική δυσκαμψία, σύγχυση, ένα νευρολογικό έλλειμμα πχ αδυναμία στο χέρι ή το πόδι, δυσκολία στην ομιλία κλπ. Σε κάθε περίπτωση ένας ασθενής με πονοκέφαλο πρέπει να εξετάζεται από Νευρολόγο.

Συχνές ερωτήσεις

Πόσα είδη πονοκεφάλων υπάρχουν;

Σύμφωνα με την International Headache Society οι πονοκέφαλοι χωρίζονται σε 3 μεγάλες κατηγορίες :

1. Πρωτοπαθείς πονοκέφαλοι (primary headaches)

2. Δευτεροπαθείς πονοκέφαλοι (secondary headaches)

3. Πόνοι κρανίου (κρανιακές νευραλγίες), προσώπου και άλλα είδη πονοκεφάλων.

Τι είναι οι πρωτοπαθείς πονοκέφαλοι;

Οι πρωτοπαθείς πονοκέφαλοι είναι αυτοί στους οποίους δεν υπάρχει κάποιο υποκείμενο πρόβλημα στον εγκέφαλο (ή τον αυχένα) κι έτσι ο ακτινολογικός έλεγχος πχ με μαγνητική τομογραφία δεν δείχνει τίποτα παθολογικό.Τέτοιοι πονοκέφαλοι είναι η ημικρανία, η κεφαλαλγία τάσης και η αθροιστική κεφαλαλγία. Με αυτούς τους πονοκεφάλους (που είναι και οι συχνότεροι) ασχολούνται οι Νευρολόγοι.

Τι είναι οι δευτεροπαθείς πονοκέφαλοι;

Οι δευτεροπαθείς πονοκέφαλοι είναι αυτοί στους οποίους υπάρχει κάποιο υποκείμενο πρόβλημα (βλ. την επόμενη ερώτηση) στον εγκέφαλο ή τον αυχένα – Σε αυτούς τους πονοκεφάλους υπάρχουν ευρήματα στον ακτινολογικό έλεγχο.Με αυτό το είδος πονοκεφάλων ασχολούνται ειδικά οι Νευροχειρουργοί, εφ΄ όσον τα αίτιά τους είναι κατ΄ εξοχήν χειρουργικά.

Ποιες παθήσεις που αντιμετωπίζει ο Νευροχειρουργός, μπορούν να προκαλέσουν πονοκέφαλο;

• Παθήσεις του αυχένα πχ η αυχενική δισκοκήλη και η αυχενική σπονδύλωση/μυελοπάθεια, μπορεί να έχουν ως σύμπτωμα και τον πονοκέφαλο (αυχενογενής κεφαλαλγία)

• Όγκοι του εγκεφάλου, καλοήθεις και κακοήθεις

• Το ανεύρυσμα εγκεφάλου προκαλεί εντονότατο πονοκέφαλο όταν υπάρχει ρήξη («ο χειρότερος πονοκέφαλος που είχα ποτέ»), αλλά όταν είναι μεγάλο σε μέγεθος μπορεί να προκαλέσει πονοκέφαλο και χωρίς να έχει ραγεί, ενίοτε και σε συνδυασμό με νευρολογικά σημεία πχ διπλωπία

• Εγκεφαλική αιμορραγία

• Υδροκέφαλος

• Σύνδρομο Chiari, θρόμβωση φλεβικού κόλπου, ιδιοπαθής ενδοκράνια υπέρταση και άλλα σπάνια αίτια.

Μπορεί ένας πονοκέφαλος να μην οφείλεται σε παθήσεις του εγκεφάλου / νευρικού συστήματος;

Βέβαια. Είναι ενδεχόμενο ο πόνος να οφείλεται πχ σε ωτίτιδα, ιγμορίτιδα, πάθηση των δοντιών κ.ο.κ.

Τι σημαίνει κρανιακή νευραλγία;

Με τον γενικό όρο κρανιακή νευραλγία εννοούμε τον πόνο που οφείλεται σε κάποια βλάβη ενός νεύρου στην περιοχή του κρανίου. Παράδειγμα είναι η νευραλγία του τριδύμου (trigeminal neuralgia) και η ινιακή νευραλγία (occipital neuralgia). Οι νευραλγίες είναι έντονοι και βασανιστικοί πόνοι, για την αντιμετώπιση των οποίων χρησιμοποιούνται πολλά φάρμακα, όχι μόνο κοινά παυσίπονα αλλά και αντιεπιληπτικά, αντικαταθλιπτικά κ.ο.κ.

Μπορεί ο πονοκέφαλος να προκαλείται ή να επιδεινώνεται από τα φάρμακα που παίρνω;

Ναι. Πολλά φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν πονοκεφάλους όπως πχ τα νιτρώδη, τα αντισυλληπτικά κ.ο.κ. Ακόμα πιο εντυπωσιακό : και τα παυσίπονα που παίρνει κανείς για τον πονοκέφαλο, μπορεί να προκαλέσουν πονοκέφαλο.Υπάρχουν ασθενείς που παίρνουν όλο και περισσότερα παυσίπονα για τον πονοκέφαλο, χωρίς αποτέλεσμα. Οι πονοκέφαλοι από κατάχρηση αναλγητικών θεωρούνται ιδιαίτερα δύσκολοι στην αντιμετώπιση.

Σε τι οφείλεται ο πονοκέφαλος που σχετίζεται με το σεξ; Είναι επικίνδυνος; Πρέπει να επισκεφθώ ένα γιατρό;

Υπάρχει πονοκέφαλος (πιο συχνός στους άνδρες) που σχετίζεται με τη σεξουαλική διέγερση (δηλ. και με την ερωτική πράξη, αλλά και με τον αυνανισμό) και η επίσημη ονομασία του είναι coital cephalgia ή coital headache. Ο πονοκέφαλος αυτός προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία, αλλά συνήθως είναι αθώος. Υπάρχουν ωστόσο σπάνιες περιπτώσεις όπου ένας τέτοιος πονοκέφαλος κρύβει κάτι επικίνδυνο όπως ρήξη ενός ανευρύσματος εγκεφάλου, διαχωρισμό (dissection) ενός αγγείου κ.ο.κ. Σε γενικές γραμμές, αν είναι η πρώτη φορά που εμφανίζετε έναν τέτοιο πονοκέφαλο, και ειδικά αν ο πονοκέφαλος αρχίζει απότομα και πολύ δυνατά, πρέπει να επισκεφθείτε ένα Νευρολόγο.

Σε τι οφείλεται ο πονοκέφαλος που σχετίζεται με το βήχα; Eίναι επικίνδυνος; Πρέπει να επισκεφθώ ένα γιατρό;

Ο πονοκέφαλος αυτός εμφανίζεται με το βήχα, αλλά και με άλλη φυσική δραστηριότητα στην οποία αυξάνεται η ενδοκοιλιακή πίεση όπως όταν κανείς ζορίζεται στην τουαλέτα, κλαίει ή γελάει δυνατά, φωνάζει, φυσάει τη μύτη του κ.ο.κ. Συνήθως ο πονοκέφαλος είναι αθώος, αλλά σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να κρύβει κάποιο αίτιο όπως έναν όγκο εγκεφάλου ή το σύνδρομο Chiari. Αν υπάρχει αμφιβολία, γίνεται ακτινολογικός έλεγχος με αξονική ή μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου. Αν είναι η πρώτη φορά που εμφανίζετε έναν τέτοιο πονοκέφαλο, και ειδικά αν συνοδεύεται από συμπτώματα όπως εμετό, διπλωπία, μούδιασμα, δυσκολία στην ομιλία κ.ο.κ., τότε θα πρέπει να επισκεφθείτε ένα Νευρολόγο.

Ποιες ερωτήσεις πρέπει να γίνουν για να διερευνηθεί το αίτιο ενός πονοκεφάλου;

• Ο πονοκέφαλος εμφανίζεται κάποιες συγκεκριμένες ημέρες της εβδομάδας; Κάποιες συγκεκριμένες εποχές του χρόνου;
• Τι ώρα ξεκινάει συνήθως ο πονοκέφαλος;
• (Για γυναίκες) Έχει σχέση ο πονοκέφαλος με την περίοδο;
• Τι χαρακτήρα έχει ο πονοκέφαλος ; Παραδείγματα : σαν μαχαιριά, σαν σφυρί, σα να σφύζει κ.ο.κ.
• Από τι συνοδεύεται; Παραδείγματα: από εμετό, ζάλη, διπλωπία κ.ο.κ.
• Που εντοπίζεται ο πονοκέφαλος; Παραδείγματα : στο ένα μισό του κεφαλιού, στο μέτωπο, στο πίσω μέρος του κεφαλιού κ.ο.κ.
• Πως άρχισε ο πονοκέφαλος; Παραδείγματα : απότομα, σα να με χτύπησε κάποιος από πίσω, σταδιακά και δυνάμωνε κ.ο.κ.
• Τι κάνατε τη στιγμή που άρχισε ο πονοκέφαλος; Παραδείγματα : εργαζόμουν στον υπολογιστή, ήμουν για ώρες στον ήλιο, σήκωνα ένα βαρύ αντικείμενο, έκανα σεξ κ.ο.κ.
• Πόσο κρατάει ο πονοκέφαλος; Παραδείγματα: είναι συνεχόμενος, πάει κι έρχεται, κρατάει μερικές ώρες και φεύγει
• Έχετε δοκιμάσει φάρμακα για τον πονοκέφαλο; Αν ναι, ποιά; Ήταν αποτελεσματικά ;
• Έχετε δοκιμάσει άλλη θεραπευτική μέθοδο για τον πονοκέφαλο; Παραδείγματα: βελονισμός, μασάζ, ξαπλώνω και κλείνω τα φώτα κ.ο.κ.
• Έχετε χτυπήσει πρόσφατα το κεφάλι σας; Παλιότερα;
• Τι φαγητό φάγατε την ημέρα που άρχισε ο πονοκέφαλος; Ήπιατε κρασί;

Τι περιλαμβάνει η νευρολογική εξέταση για ένα περιστατικό πονοκεφάλου;

Η νευρολογική εξέταση πρέπει να αρχίσει από το κεφάλι και τον αυχένα και να περιλάβει τα κρανιακά νεύρα και ενδεχομένως (ανάλογα με το ιστορικό) τα άνω και κάτω άκρα.

Σε ποιες περιπτώσεις ένας πονοκέφαλος θεωρείται επικίνδυνος και θα χρειαστώ επείγουσα εξέταση από Νευρολόγο ή Νευροχειρουργό;

Ο πονοκέφαλος είναι επικίνδυνος όταν :

1. Ξεκινάει απότομα και δυνατά, σα να σας χτύπησε μια πέτρα -«ο χειρότερος πονοκέφαλος της ζωής μου» - (υποψία ρήξης ανευρύσματος εγκεφάλου).

2. Είναι διαφορετικός από τον συνήθη πονοκέφαλό σας δηλ. έχετε ημικρανία που είναι τυπικής εντόπισης και έντασης και ξαφνικά σας πιάνει «ένα άλλο είδος πονοκεφάλου» (πολλά αίτια).

3. Συνοδεύεται από υψηλό πυρετό >39 και αυχενική δυσκαμψία δηλ. ο αυχένας σας πονάει και δεν είναι δυνατόν να ακουμπήσετε το πηγούνι στο στήθος σας (υποψία μηνιγγίτιδας).

4. Αρχίζει ταυτόχρονα ένα νευρολογικό έλλειμμα πχ μούδιασμα στο χέρι ή το πόδι, ή αδυναμία στο χέρι ή το πόδι, δυσκολία στην ομιλία, ελάττωση της όρασης κ.ο.κ. (υποψία εγκεφαλικής αιμορραγίας).

5.Συνοδεύεται από λιποθυμία ή σύγχυση ή επιληπτικές κρίσεις (πολλά αίτια).

6. Προήλθε από ένα χτύπημα στο κεφάλι, γίνεται ολοένα και χειρότερος και συνοδεύεται από λήθαργο ή ζάλη (υποψία τραυματικού αιματώματος).

7. Συνοδεύεται από εμετό (πολλά αίτια).

Ποια εξέταση θα χρειαστεί για να αποκλεισθούν τα επικίνδυνα αίτια του πονοκεφάλου;

Θα χρειαστεί αξονική ή μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου.

Μήπως πρέπει πάντα να γίνεται μαγνητική τομογραφία, που είναι πιο λεπτομερής εξέταση και δεν έχει και ακτινοβολία;

Η μαγνητική τομογραφία όντως είναι ασφαλής εξέταση και πιο λεπτομερής, αλλά υπάρχουν περιπτώσεις όπου δεν δείχνει πράγματα τόσο καλά όσο η αξονική τομογραφία πχ την πρόσφατη αιμορραγία. Επίσης σε μια κρανιοεγκεφαλική κάκωση όπου ο ασθενής είναι σε κακή κατάσταση (λήθαργος, εμετοί) δεν υπάρχει χρόνος για να γίνει η μαγνητική τομογραφία (θέλει περίπου 30 λεπτά η πλήρης εξέταση) και επιλέγεται η αξονική τομογραφία (θέλει 2-3 λεπτά).

Υπάρχει περίπτωση η αξονική και η μαγνητική τομογραφία να μην δείξουν κάτι αλλά να υπάρχει όντως σοβαρό πρόβλημα;

Ναι. Τυπική περίπτωση είναι η μηνιγγίτιδα. Η αξονική τομογραφία δεν δείχνει κάτι και χρειάζεται επειγόντως οσφυονωτιαία παρακέντηση. Επίσης, αν υπάρχει υποψία ρήξης ανευρύσματος, χρειάζεται έλεγχος με αγγειογραφία εγκεφάλου. Σε σπάνιες περιπτώσεις γίνεται πλήρης έλεγχος αλλά δεν αναδεικνύεται κάποια σοβαρή βλάβη. Ωστόσο, αν τα συμπτώματα είναι πολύ ύποπτα, ίσως χρειαστεί να επαναληφθεί μια εξέταση. Αυτό συμβαίνει για παράδειγμα στην ρήξη ανευρύσματος: μπορεί η αξονική αλλά και η αγγειογραφία να είναι αρνητικές την πρώτη μέρα, και να βρεθεί το ανεύρυσμα σε εξέταση μετά από 7-10 ημέρες.

Σε ποιόν γιατρό θα απευθυνθώ για τον πονοκέφαλο;

Αν υποφέρετε από πονοκεφάλους (ή εμφανίσετε έναν αιφνίδιο πονοκέφαλο), θα πρέπει να επισκεφθείτε Νευρολόγο.