Η λοίμωξη της σπονδυλικής στήλης είναι ένα σχετικά σπάνιο νόσημα, συνήθως μικροβιακής αιτιολογίας. Συχνά είναι αποτέλεσμα αιματογενούς διασποράς από κάποια λοίμωξη σε ένα άλλο σημείο του σώματος πχ ουρολοίμωξη. Αλλά παρατηρούνται και περιπτώσεις άμεσης προσβολής της σπονδυλικής στήλης (συνήθως μετά από χειρουργικές επεμβάσεις στη σπονδυλική στήλη ή ανοικτά τραύματα) καθώς και προσβολή από γειτονικούς ιστούς, κυρίως σε κλινήρεις ασθενείς.

Το κυριότερο σύμπτωμα είναι ο έντονος πόνος στη μέση ή τον αυχένα (ανάλογα με το σημείο προσβολής), ενώ πολλές φορές συνυπάρχει πυρετός και νευρολογικές διαταραχές.

Η αιτιολογία είναι συνήθως μικροβιακή, με τον χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο (Staphylococcus aureus) να ανιχνεύεται στην πλειοψηφία των περιπτώσεων. Ακολουθεί το κολοβακτηρίδιο (Ε.Coli), ενώ η φυματίωση αποτελεί συχνό αιτιολογικό παράγοντα σε ανοσοκατεσταλμένους και οροθετικούς ασθενείς. Η φυματίωση της σπονδυλικής στήλης παλιά λεγόταν νόσος του Pott.

Η διάγνωση τίθεται με βάση τα κλινικά, εργαστηριακά και απεικονιστικά ευρήματα. Συχνά καθυστερεί λόγω της ύπουλης κλινικής εικόνας. Η Μαγνητική Τομογραφία, η καλλιέργεια αίματος και οι αιματολογικές εξετάσεις αποτελούν άκρως βοηθητικά εργαλεία στην έγκαιρη διάγνωση.

Η θεραπεία είναι φαρμακευτική με ειδικά αντιβιοτικά για μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ σε περιπτώσεις νευρολογικών διαταραχών, παραμόρφωσης ή εντονότατου πόνου επιλέγεται και η επέμβαση δηλ. σπονδυλοδεσία.

Συχνές ερωτήσεις

Πόσο συχνή είναι η λοίμωξη στην σπονδυλική στήλη;

Η συχνότητα των λοιμώξεων της σπονδυλικής στήλης στις Δυτικές κοινωνίες αυξάνεται διαρκώς. Σήμερα, υπολογίζονται 6,5 περιπτώσεις ανά 100.000 πληθυσμό τον χρόνο.

Η αυξημένη συχνότητα αποδίδεται τόσο στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής, συνεπώς και του γηριατρικού πληθυσμού, όσο και στο φαινόμενο της ανοσοκαταστολής από νοσηρότητες που κερδίζουν διαρκώς έδαφος πχ σακχαρώδης διαβήτης. Επιπλέον, οι απεικονιστικές μέθοδοι έχουν γνωρίσει τεράστια εξέλιξη τα τελευταία χρόνια, με την μαγνητική τομογραφία να αποτελεί καίριο διαγνωστικό εργαλείο στις λοιμώξεις της σπονδυλικής στήλης.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο λοίμωξης στην Σπονδυλική στήλη είναι οι εξής:

• Προηγούμενο χειρουργείο στην σπονδυλική στήλη (στο 30% των περιπτώσεων σπονδυλοδισκίτιδας)

• Εστία λοίμωξης σε κάποιο άλλο σημείο του οργανισμού

• Σακχαρώδης Διαβήτης

• 3η ηλικία

• Χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών (τοξικομανείς)

• HIV λοίμωξη

• Ανοσοκαταστολή πχ από χρόνια κρίση κορτιζόνης

• Ιστορικό κακοήθειας

• Νεφρική Ανεπάρκεια

• Ρευματικές παθήσεις

• Κίρρωση ήπατος

Ποια είναι τα κλινικά σημεία της λοίμωξης της σπονδυλικής στήλης;

Τα κλινικά ευρήματα της λοίμωξης στην σπονδυλική στήλη είναι ποικίλα και μη ειδικά, κάτι που καθιστά δύσκολη και χρονοβόρα την διάγνωση. Κάποιες φορές η διάγνωση μπαίνει εβδομάδες ή και μήνες μετά την αρχική εκδήλωση.

Το πρώτο κλινικό σημείο είναι ο επίμονος πόνος στον αυχένα ή την μέση, αν και στο 15% των ασθενών ο πόνος απουσιάζει. Στο υπόλοιπο 85% ο πόνος είναι ιδιαίτερα έντονος, χειροτερεύει την νύχτα και συχνά αντανακλά στο στήθος ή την κοιλιά.

Ο πυρετός είναι πιο σπάνιος. Παρατηρείται στο 48% των ασθενών με βακτηριακή σπονδυλοδισκίτιδα και στο 17% αυτών με φυματιώδη σπονδυλίτιδα.

Η δυσφαγία είναι συνήθως σύμπτωμα αυχενικής εντόπισης.

Στο 1/3 των ασθενών παρουσιάζονται νευρολογικές διαταραχές, οι οποίες μπορεί να είναι:

• Αδυναμία άκρων (παράλυση)
• Μουδιάσματα
• Αισθητικές διαταραχές
• Ακράτεια ούρων ή κοπράνων

και συνήθως υποδηλώνουν καθυστερημένη διάγνωση.

Έχει βρεθεί συσχέτιση μεταξύ πυογενούς σπονδυλίτιδας και λοιμώδους ενδοκαρδίτιδας. Συνεπώς, κρίνεται αναγκαίο σε περίπτωση καρδιολογικών ευρημάτων (πχ καινούργιο καρδιακό φύσημα) να γίνεται και υπερηχογράφημα (triplex) καρδιάς.

Στα παιδιά και ειδικά στα μικρά, η κλινική διάγνωση είναι ακόμα πιο δύσκολη. Τα συμπτώματα εκτός από πόνο μπορεί να περιλαμβάνουν ευερεθιστότητα, άρνηση για περπάτημα, κοιλιακό άλγος και ακράτεια. Ο πυρετός είναι πολύ σπάνιος και οι νευρολογικές διαταραχές ακόμα περισσότερο.

Ποια είναι τα συχνότερα παθογόνα μικρόβια;

Τα παθογόνα που είναι υπεύθυνα για λοίμωξη της σπονδυλικής στήλης διακρίνονται σε 4 κατηγορίες:

1. Βακτήρια (τα κοινά μικρόβια)

2. Μύκητες

3. Μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης

4. Παράσιτα

Στις μέρες μας, οι βακτηριακές μολύνσεις είναι οι συνηθέστερες, με κυριότερο παθογόνο τον χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο (Staphylococcus aureus, περίπου 70% των περιπτώσεων). Ακολουθούν τα Gram αρνητικά βακτήρια πχ η Escherichia coli, στο 25% των περιπτώσεων.

Το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης ευθύνεται για την λοίμωξη κυρίως σε οροθετικούς ασθενείς (60% των περιπτώσεων) ενώ τα αναερόβια είναι η συνήθης αιτία μετά από διατιτραίνον τραύμα πχ από κάποιο μαχαίρι η πυροβολισμό.

Να τονιστεί πως στο 1/3 των περιστατικών, το παθογόνο δεν μπορεί να ανιχνευτεί. Στην περίπτωση αυτή χορηγείται «τυφλή» εμπειρική αντιβιοτική θεραπεία.

Τι χαρακτηριστικά έχει η προσβολή της σπονδυλικής στήλης από το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης;

Σήμερα, με την εξέλιξη της Ιατρικής και την ανάπτυξη των αντιβιοτικών, η ανίχνευση του μυκοβακτηριδίου της φυματίωσης στον ανθρώπινο οργανισμό έχει περιοριστεί σημαντικά. Ωστόσο, στον Τρίτο Κόσμο και σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς (πχ HIV οροθετικοί) συνεχίζει να αποτελεί μείζον πρόβλημα, καθώς μπορεί να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα, ένα εκ των οποίων είναι η φυματιώδης σπονδυλίτιδα.

Οι ασθενείς συνήθως παρουσιάζονται με χαμηλό πυρετό (δέκατα) και μικρή αύξηση της ταχύτητας καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) και της CRP (C-αντιδρώσα πρωτεΐνη). Υπάρχει πόνος στο σημείο της προσβολής (συνηθέστερα στην θωρακική μοίρα), μείωση του εύρους κίνησης και δυσκαμψία. Το ιστορικό αναπνευστικής λοίμωξης, η απεικονιστική εξέταση και το θετικό Mantoux test και QuantiFERON-TB θέτουν την διάγνωση της φυματιώδους σπονδυλίτιδας.

Σημαντικό είναι να τονιστεί πως το μυκοβακτηρίδιο της Φυματίωσης δεν διαθέτει πρωτεολυτικά ένζυμα που διαβρώνουν τον μεσοσπονδύλιο δίσκο, με αποτέλεσμα αυτός να παραμένει άθικτος, σε αντίθεση με το υπόλοιπο σπονδυλικό σώμα. Με άλλα λόγια, το μυκοβακτηρίδιο δεν μπορεί να προκαλέσει δισκίτιδα, μόνο σπονδυλίτιδα. Αυτό αποτελεί ιδανικό διαφοροδιαγνωστικό εργαλείο για την διάκριση μεταξύ φυματίωσης και των υπόλοιπων βακτηριακών λοιμώξεων.

Ποιες μορφές παίρνει η λοίμωξη στην σπονδυλική στήλη;

Ανάλογα με το σημείο της σπονδυλικής στήλης που προσβάλλεται, οι λοιμώξεις παίρνουν τις εξής μορφές:

1. Δισκίτιδα : Λοίμωξη του μεσοσπονδύλιου δίσκου

2. Σπονδυλίτιδα: Λοίμωξη του Σπονδυλικού Σώματος

3. Σπονδυλοδισκίτιδα : Λοίμωξη του σπονδυλικού σώματος και του μεσοσπονδυλίου δίσκου

4. Σηπτική αρθρίτιδα : Λοίμωξη των αρθρώσεων της σπονδυλικής στήλης

5. Επισκληρίδιο απόστημα : συλλογή πύου μέσα στο σπονδυλικό σωλήνα

Δισκίτιδα

Η διάγνωση της δισκίτιδας πολλές φορές καθυστερεί, μέχρι και για μήνες.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα συμπτώματα που δίνει εμφανίζονται αργά και είναι μη ειδικά. Συχνότερα προσβάλλεται η οσφυϊκή μοίρα (60% των περιπτώσεων). Ακολουθεί η θωρακική και μετά η αυχενική μοίρα.

Τα αρχικά συμπτώματα είναι πόνος στην μέση ή τον αυχένα (ανάλογα με το που εντοπίζεται η εστία της λοίμωξης), ο οποίος επιδεινώνεται με την κίνηση και δεν υφίεται με παυσίπονα. Επιπρόσθετα, παρατηρείται πρωινή δυσκαμψία καθώς και σημεία συστηματικής φλεγμονής όπως ο πυρετός, η κακουχία και η απώλεια βάρους. Ο πόνος όσο περνάει ο καιρός γίνεται όλο και πιο επίμονος, ακόμα και στην παραμικρή κίνηση.

Οι νευρολογικές διαταραχές (ριζοπάθεια, μυελοπάθεια) παρουσιάζονται στο 30% των περιπτώσεων δισκίτιδας και διακρίνονται σε κινητικές δηλ. παράλυση των χεριών ή των ποδιών και αισθητικές (υπαισθησία, μούδιασμα κ.α). Οι κινητικές είναι πιο συχνές στην αυχενική προσβολή, λιγότερο στην θωρακική και σχεδόν απουσιάζουν στην οσφυϊκή.

Οι χρονίως πάσχοντες και κυρίως οι διαβητικοί, έχουν αυξημένο κίνδυνο επισκληρίδιας επέκτασης (απόστημα), με αποτέλεσμα να απειλούνται πχ με παραπληγία.

Στα παιδιά παρατηρείται μια πιο αιφνίδια έναρξη των κλινικών συμπτωμάτων. Παραπονιούνται για αιφνίδιο έντονο πόνο στην μέση, ευερεθιστότητα και άρνηση να περπατήσουν. Ο πυρετός συχνά είναι παρών, μαζί με την δυσκαμψία και την περιορισμένη κινητικότητα.

Το συχνότερο παθογόνο είναι ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος (S. Aureus), το οποίο ανευρίσκεται στο 70% των περιπτώσεων δισκίτιδας. Μικροοργανισμοί όπως η Escherichia coli και ο Πρωτέας παρατηρούνται σε περιπτώσεις ουρογεννητικής λοίμωξης που αιματογενώς προσβάλλει την σπονδυλική στήλη. Η ψευδομονάδα και η κλεμπσιέλλα είναι τα κύρια υπεύθυνα παθογόνα σε ενδοφλέβιους χρήστες ναρκωτικών, καθώς αυτά συχνά ανευρίσκονται πάνω σε μολυσμένη σύριγγα.

Η λοιμώδης δισκίτιδα αποτελεί μια (ευτυχώς σπάνια) επιπλοκή χειρουργικής παρέμβασης στη σπονδυλική στήλη. Συγκεκριμένα, εμφανίζεται στο 0,25% των επεμβάσεων οσφυικής μικροδισκεκτομής και στο 0,5% των επεμβάσεων πρόσθιας αυχενικής δισκεκτομής. Ενώ ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος είναι ο συχνότερος μικροοργανισμός και σε αυτή την περίπτωση, ο s. epidermitis και ο στρεπτόκοκκος αποτελούν πιθανά υπεύθυνα παθογόνα επίσης.

Σπονδυλίτιδα

Η σπονδυλίτιδα διαγιγνώσκεται επίσης πολύ δύσκολα. Η διάγνωση μπορεί να καθυστερήσει μέχρι και 3 μήνες, χρόνος που θεωρείται ικανός για να προκληθεί κατάρρευση του σπονδυλικού σώματος ή κύφωση.

Το προφίλ ασθενών με σπονδυλίτιδα είναι συνήθως εμπύρετα άτομα, με ενδοκαρδίτιδα ή πρόσφατη βακτηριαιμία από Gram αρνητικό βακτήριο. Η πιθανότητα αυξάνεται αν το άτομο νοσηλεύεται και φέρει φλεβοκαθετήρα, κάνει αιμοκάθαρση ή είναι χρήστης ενδοφλέβιων ουσιών.

Ο πόνος των ασθενών αυτών χειροτερεύει με την παραμικρή κίνηση και συνήθως τους κρατάει ξύπνιους τη νύχτα.

Σηπτική αρθρίτιδα

Η αιτιολογία είναι συνήθως βακτηριακή και το συχνότερο παθογόνο ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος, ενώ ακολουθούν οι Gram θετικοί κόκκοι. Οι gram αρνητικοί κόκκοι συνήθως προσβάλλουν νεαρά άτομα ενώ τα Gram αρνητικά βακτηρίδια ανευρίσκονται συνηθέστερα σε ηλικιωμένους.

Ο ενοφθαλμισμός των βακτηρίων στην αρθριτική κοιλότητα προκύπτει συνήθως αιματογενώς από βακτηριαιμία.

Οι ασθενείς συνήθως περιγράφουν έντονο πόνο στη μέση και περιορισμό του εύρους κίνησης στην πάσχουσα άρθρωση (δυσκαμψία). Συνήθως πρόκειται για μονοαρθρίτιδα αλλά σε ποσοστό περίπου 20% προσβάλλονται πάνω από 1 αρθρώσεις.

Σημαντικό είναι να τονιστεί ότι το 40% των ασθενών δεν εμφανίζουν σημεία συστηματικής φλεγμονής όπως ο πυρετός, η απώλεια βάρους και η κακουχία.

Παρόλο που τα βακτήρια είναι η κυριότερη αιτία, δεν απουσιάζουν περιπτώσεις όπου το υπεύθυνο παθογόνο είναι ιός.

Επισκληρίδιο απόστημα

Χαρακτηρίζεται από οργανωμένη συλλογή πύου μέσα στο σπονδυλικό σωλήνα, που ενδέχεται να προκαλέσει πίεση πάνω στο νωτιαίο μυελό ή και τα νεύρα.

Η νευρολογική επιδείνωση, που έχει ως συνέπεια την παράλυση πχ των ποδιών, μπορεί να γίνει αιφνίδια και προγενέστερα των υπόλοιπων σταδίων, κάτι που καθιστά την έγκαιρη διάγνωση μείζονος σημασίας.

Τα κυριότερα συμπτώματα του επισκληρίδιου αποστήματος περιλαμβάνουν:

• πόνο στην μέση


• Αισθητικές και κινητικές διαταραχές (αδυναμία των χεριών ή ποδιών, μούδιασμα, υπαισθησία)

• Πυρετός

• Διαταραχές κένωσης και ούρησης (ακράτεια)

Το συχνότερο παθογόνο είναι ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος, ενώ ακολουθεί η E.Coli και τα αναερόβια βακτήρια. Στην θωρακική μοίρα ενίοτε το αίτιο είναι η φυματίωση.

Η διάγνωση τίθεται με βάση την κλινική υποψία, την μαγνητική τομογραφία και την καλλιέργεια αίματος. Η θεραπεία πρέπει να αρχίσει το συντομότερο δυνατόν και αποτελείται από την χειρουργική παροχέτευση του αποστήματος και την χορήγηση αντιβιοτικών.

Πως τίθεται η διάγνωση;

Η διάγνωση της λοίμωξης στην σπονδυλική στήλη είναι δύσκολη και συχνά απαιτεί χρόνο. Τίθεται με βάση τα κλινικά, εργαστηριακά και απεικονιστικά ευρήματα.

Τα κλινικά σημεία είναι συνήθως μη ειδικά και περιλαμβάνουν πόνο στην μέση (οσφυαλγία) ή τον αυχένα, πυρετό, κινητικές και αισθητικές διαταραχές και ακράτεια.

Η εργαστηριακή εξέταση δείχνει ανεβασμένη την ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ), την CRP και τα λευκά αιμοσφαίρια στην γενική αίματος. Οι 3 αυτοί δείκτες, πέρα από την διάγνωση, χρησιμοποιούνται και ως προγνωστικοί δείκτες, για την ανταπόκριση στην θεραπεία. Συγκεκριμένα, ένας καλός προγνωστικός δείκτης είναι η κατά 25% μείωση της ΤΚΕ τον πρώτο μήνα από την έναρξη της αγωγής.

Χρήσιμη είναι και η καλλιέργεια αίματος και ούρων, προκειμένου να ταυτοποιηθεί το υπεύθυνο παθογόνο. Ωστόσο. όπως ήδη αναφέρθηκε, αρκετά συχνά οι καλλιέργειες δεν αναγνωρίζουν το μικρόβιο. Σε περίπτωση αρνητικής καλλιέργειας αίματος μπορεί να γίνει καλλιέργεια του πάσχοντος ιστού, που λαμβάνεται είτε με βελόνη και καθοδήγηση μέσω αξονικού τομογράφου, είτε ανοιχτά με χειρουργείο.

Απεικονιστικά, η μαγνητική τομογραφία (MRI) με σκιαγραφικό αποτελεί την εξέταση εκλογής, με ευαισθησία και ειδικότητα που αγγίζουν το 95%. Επιπλέον, αποτελεί ικανό διαγνωστικό εργαλείο για την διάκριση μεταξύ φυματιώδους σπονδυλίτιδας και πυογενούς σπονδυλοδισκίτιδας. Η αξονική τομογραφία (CT) χρησιμοποιείται για την ανίχνευση οστικών διαβρώσεων και νέκρωσης ενώ το FDG- PET SCAN είναι ιδανικό στις περιπτώσεις που η μαγνητική απεικόνιση είναι αμφιλεγόμενη. Οι απλές ακτινογραφίες συνήθως δείχνουν μη ειδικά ευρήματα και από μόνες τους δεν μπορούν να οδηγήσουν στη διάγνωση.

Τονίζεται ότι σε αρχικά στάδια, δεν είναι πάντα εύκολο να ξεχωρίσει κανείς αν οι αλλοιώσεις της μαγνητικής τομογραφίας προέρχονται από λοίμωξη ή κάποιο όγκο. Στην περίπτωση αυτή συνυπολογίζονται τα ευρήματα των αιματολογικών εξετάσεων και επί αμφιβολίας, γίνεται προσπάθεια για απευθείας λήψη ιστού (χειρουργικά) για καλλιέργεια και βιοψία.

Ποια είναι η θεραπεία;

Τα 3 βασικά σημεία στην θεραπεία της λοίμωξης της ΣΣ είναι:

1. Αντιβιοτική αγωγή για την εξάλειψη του υπεύθυνου μικροβίου

2. Χειρουργική αποκατάσταση της σπονδυλικής στήλης, σε περίπτωση οστικών διαβρώσεων (κύφωση, κατάρρευση του σπονδυλικού σώματος)

3. Χειρουργική αποσυμπίεση του σπονδυλικού σωλήνα, σε παρουσία νευρολογικών διαταραχών (πχ παράλυση των ποδιών) ή επισκληρίδιων αποστημάτων

Η αντιβιοτική αγωγή θα πρέπει να καθορίζεται με βάση την καλλιέργεια αίματος ή την καλλιέργεια του ιστού, η οποία έχει ανιχνεύσει το υπεύθυνο μικρόβιο. Σε περιπτώσεις βέβαιης λοίμωξης με αρνητική καλλιέργεια, συστήνεται η εμπειρική (τυφλή όπως λέμε) αγωγή, η οποία σίγουρα θα πρέπει να περιλαμβάνει σχήματα που καλύπτουν χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο και E.Coli, που είναι τα συχνότερα παθογόνα.

Η αντιβίωση, στην αρχή δίνεται ενδοφλέβια, για τις πρώτες 3 με 8 εβδομάδες, και έπειτα συνεχίζεται με χάπια από το στόμα και με διάρκεια από 6 εβδομάδες εώς 3 μήνες. Στην φυματίωση, η αγωγή διαρκεί 10 με 24 μήνες.

Τα κριτήρια για την διακοπή της αγωγής είναι τόσο η ύφεση των συμπτωμάτων (πόνος, πυρετός) όσο και η αποκατάσταση των τιμών της CRP και της ταχύτητας καθίζησης ερυθρών.

Σε περιπτώσεις απουσίας ή εξαιρετικά ήπιων νευρολογικών διαταραχών, η αντιβιοτική αγωγή κρίνεται επαρκής και δεν απαιτείται χειρουργική θεραπεία. Εντούτοις, θα πρέπει να εφαρμόζεται πέρα από τα φάρμακα και η σχετική ακινητοποίηση της σπονδυλικής στήλης. Αυτό επιτυγχάνεται με αυχενικό κολάρο ή θωρακο-οσφυϊκό κηδεμόνα.

Σε παρουσία νευρολογικών διαταραχών, σήψης και εκτεταμένων οστικών διαβρώσεων (πχ κύφωση) κρίνεται απαραίτητη η νευροχειρουργική επέμβαση. Ειδικότερα, ενδείξεις για το χειρουργείο είναι:

1. Νευρολογικές κινητικές ή αισθητικές διαταραχές (παραπληγία)

2. Σήψη (συστηματική φλεγμονή)

3. Εκτεταμένη οστική νέκρωση ή οστικές διαβρώσεις που προκαλούν αστάθεια ή μεγάλου βαθμού παραμόρφωση (κύφωση)

4. Αποτυχία της φαρμακευτικής θεραπείας

Σε ποιον γιατρό να απευθυνθώ για την λοίμωξη της Σπονδυλικής στήλης ;

Θα πρέπει να απευθυνθείτε σε Ορθοπαιδικό ή Νευροχειρουργό, με ειδίκευση στην Σπονδυλική στήλη.