Τι είναι η υπόφυση;
Η υπόφυση είναι ένας μεγάλης σημασίας ενδοκρινής αδένας, που βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου, πίσω από τη μύτη και στο ύψος των ματιών, σε μία περιοχή που λέγεται τουρκικό εφίππιο (εφίππιο = σέλλα αλόγου). Η περιοχή αυτή βρίσκεται κάτω από τα οπτικά νεύρα, πράγμα που εξηγεί τις οπτικές διαταραχές που εμφανίζονται σε ορισμένους ασθενείς με αδένωμα υπόφυσης. Έχει διαστάσεις όσο ένα μπιζέλι και βάρος περίπου 0,5 γραμμάρια. Οι ορμόνες που εκκρίνει, ελέγχουν λειτουργίες σε πολλά σημεία του σώματος όπως ο θυρεοειδής, τα γεννητικά όργανα κλπ.
Ένα αδένωμα μπορεί να είναι πλήρως ασυμπτωματικό στα αρχικά στάδια. Όσο μεγαλώνει, μπορεί να προκαλέσει οπτικές και ορμονικές διαταραχές
Κ. Κωσταβάρας, Νευροχειρουργός, ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ
Τι είναι το αδένωμα της υπόφυσης;
Το αδένωμα της υπόφυσης είναι ένας καλοήθης (συνήθως) όγκος που αναπτύσσεται μέσα στην περιοχή του τουρκικού εφιππίου. Τα κύτταρά του αναπαράγονται ανεξέλεγκτα, όπως συμβαίνει με τους όγκους σε άλλα σημεία του σώματος.
OpenStax College, CC BY 3.0
Τι το προκαλεί;
Δεν έχει βρεθεί ακόμα κάποιο σαφές αίτιο δημιουργίας ενός αδενώματος. Είναι γεγονός ότι τα αδενώματα έχουν την τάση να εμφανίζονται σχετικά πιο συχνά σε κάποιες οικογένειες, αλλά δεν έχει απομονωθεί κάποιο ειδικό γονίδιο. Επίσης, είναι πιο συχνό να εμφανίζονται σε ασθενείς με το σπάνιο σύνδρομο πολλαπλής ενδοκρινικής νεοπλασίας (ΜΕΝ 1). Ωστόσο, η πλειοψηφία των αδενωμάτων εμφανίζεται σποραδικά σε νέα σχετικά άτομα (πιο συχνά σε γυναίκες), χωρίς κάποιο άλλο πρόβλημα υγείας.
Ποια είδη αδενωμάτων υπόφυσης υπάρχουν;
Αν λάβουμε ως κριτήριο το αν εκκρίνει κάποια ορμόνη και ποια είναι αυτή, ένα αδένωμα υπόφυσης μπορεί να είναι :
1. μη εκκριτικό (δηλαδή τα κύτταρά του δεν παράγουν κάποια ορμόνη)
2. εκκριτικό.
Τι συμπτώματα προκαλεί ένα αδένωμα υπόφυσης;
Αυτό έχει σχέση κατ’ αρχήν, με το αν το αδένωμα είναι εκκριτικό ή όχι.
Ένα μη εκκριτικό αδένωμα υπόφυσης, στην αρχή δεν προκαλεί συμπτώματα, απλά αυξάνεται σε διαστάσεις με έναν, όχι πάντα σταθερό, ρυθμό. Όταν φτάσει σε κάποιο κρίσιμο μέγεθος (περίπου 10 χιλιοστά σε διάμετρο) τότε αρχίζει και πιέζει τους γύρω ιστούς. Έτσι, αρχικά συμπιέζει την υπόφυση (και μπορεί να εκδηλωθεί υποφυσιακή ανεπάρκεια) και τέλος, πιέζει τα οπτικά νεύρα (που βρίσκονται από πάνω του) και προκαλεί οπτικές διαταραχές. Τέλος, αν το αδένωμα μεγαλώσει πολύ και δεν γίνει αντιληπτό, μπορεί να προκαλέσει γενικά συμπτώματα ενός όγκου εγκεφάλου πχ πονοκέφαλο, ζάλη, τάση προς εμετό, υπνηλία κλπ.
Ένα εκκριτικό αδένωμα υπόφυσης, προκαλεί συμπτώματα ανάλογα με το τι ορμόνη εκκρίνεται. Έτσι, ένα αδένωμα που παράγει κορτιζόλη, προκαλεί τη νόσο του Cushing, αν παράγεται προλακτίνη, έχουμε διαταραχές της περιόδου και γαλακτόρροια και αν παράγεται αυξητική ορμόνη σε ενηλίκους, έχουμε τη μεγαλακρία.
Συμπερασματικά ένα αδένωμα υπόφυσης μπορεί να προκαλέσει :
• πονοκέφαλο, ζάλη, κόπωση
• οπτικές διαταραχές
• ορμονικές διαταραχές πχ υποθυρεοειδισμό, διαταραχές περιόδου, σεξουαλική δυσλειτουργία, νόσο του Cushing, μεγαλακρία κ.ο.κ.
Τι έλεγχο χρειάζεται ένας ασθενής με αδένωμα υπόφυσης;
Συνήθως απαιτείται μαγνητική τομογραφία, έλεγχος ορμονών στο αίμα και οφθαλμολογική εξέταση. Την αντιμετώπιση αναλαμβάνει Νευροχειρουργός σε συνεργασία με Ενδοκρινολόγο.
Τα συμπτώματα ενός αδενώματος εμφανίζονται πάντα αργά και προοδευτικά;
Τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν εμφανίζονται σχεδόν πάντα αργά και προοδευτικά. Δεν είναι σπάνιο να διαπιστώνονται οπτικές διαταραχές από τον οφθαλμίατρο, τις οποίες ο ασθενής αγνοεί και συνεχίζει πχ να οδηγεί. Ωστόσο, υπάρχει και η σπάνια περίπτωση της αιφνίδιας εμφάνισης ενός αδενώματος της υπόφυσης.
Σε τι οφείλεται η αιφνίδια κλινική εμφάνιση ενός αδενώματος υπόφυσης;
Το σύνδρομο ονομάζεται υποφυσιακή αποπληξία (pituitary apoplexy) και οφείλεται συνήθως σε αιμορραγία ενός αδενώματος. Τα συμπτώματα είναι δυνατός πονοκέφαλος, οπτικές διαταραχές, ζάλη, ακόμα και σύγχυση ή λήθαργος. Πρόκειται για επείγουσα κατάσταση και απαιτείται άμεση εισαγωγή στο Νοσοκομείο.
Ποια είναι γενικά η αντιμετώπιση ενός αδενώματος στην υπόφυση;
Η αντιμετώπιση γίνεται με τη συνεργασία νευροχειρουργού και ενδοκρινολόγου. Πρέπει αρχικά να καθοριστεί το είδος του αδενώματος (αν είναι εκκριτικό ή όχι) και το αν πιέζονται τα οπτικά νεύρα ή όχι. Η θεραπεία μπορεί να είναι :
- φαρμακευτική (Ενδοκρινολόγος)
-
Νευροχειρουργική
-
στερεοτακτική ακτινοχειρουργική (Ακτινοθεραπευτής)
Σε ποιόν γιατρό θα πρέπει να απευθυνθώ για ένα αδένωμα της υπόφυσης;
Η αντιμετώπιση ενός αδενώματος γίνεται με συνεργασία ανάμεσα σε έναν Ενδοκρινολόγο και ένα Νευροχειρουργό. Συχνά χρειάζεται και η εξέταση από Οφθαλμίατρο.