Η διαβητική νευροπάθεια αποτελεί τον συχνότερο τύπο νευροπάθειας στον Δυτικό Κόσμο. Είναι, στην ουσία, η σταδιακή δυσλειτουργία των νευρικών κυττάρων , ως αποτέλεσμα ύπαρξης υψηλών επιπέδων γλυκόζης στο αίμα.

Αποτελεί μια από τις σοβαρότερες επιπλοκές του σακχαρώδους διαβήτη, και μπορεί να εμφανιστεί μέχρι και σε ποσοστό 50% των διαβητικών ασθενών. Παρατηρείται συχνότερα σε μεγάλες ηλικίες, ενώ η εμφάνιση της συνδέεται άμεσα με την βαρύτητα και την διάρκεια του σακχαρώδους διαβήτη.

Εμφανίζει 6 κλινικές μορφές:

• Συμμετρική αισθητική αξονική πολυνευροπάθεια (ή αλλιώς ‘Διαβητική πολυνευροπάθεια’), με κύρια εκδήλωση το έντονο άλγος στα πόδια.

• Την Αυτόνομη Νευροπάθεια, με εκδηλώσεις από το Αυτόνομο Νευρικό Σύστημα (διαταραχές εφίδρωσης, υπέρταση, δυσεντερικά ενοχλήματα κ.α)

• Εγγύς νευροπάθεια, με χαρακτηριστικό την μυϊκή αδυναμία των τετρακέφαλων μυών.

• Εστιακή νευροπάθεια: Διακρίνεται στην κρανιακή νευροπάθεια και στα σύνδρομα παγίδευσης.

• Διαβητική ριζοπάθεια του κορμού: Ο πόνος είναι το κύριο σύμπτωμα και εντοπίζεται στο κατώτερο θωρακικό και κοιλιακό τοίχωμα, με κατανομή ‘σαν ζώνη’.

• Ταχέως αναστρέψιμη Υπεργλυκαιμική Νευροπάθεια: Παρατηρείται σε μη ελεγχόμενο διαβήτη και τα συμπτώματα αφορούν κυρίως την αισθητικότητα. Είναι αναστρέψιμα με την επίτευξη ευγλυκαιμίας.

Η διάγνωση γίνεται με βάση το ιστορικό, την κλινική εικόνα και τα εργαστηριακά ευρήματα. Καίριο ρόλο παίζει και η νευρολογική εξέταση, η οποία αναδεικνύει την ύπαρξη διαταραχών αισθητικότητας, κινητικότητας και αντανακλαστικών.

Η θεραπεία κινείται σε 3 άξονες:

1. Την αντιμετώπιση του νευροπαθητικού πόνου, με φαρμακευτική αγωγή.
2. Τον έλεγχο των επιπέδων σακχάρου στο αίμα.
3. Την τροποποίηση του τρόπου ζωής, με έμφαση στην διατροφή και την φυσική άσκηση.

Συχνές ερωτήσεις

Ποια είναι η συχνότητα της διαβητικής νευροπάθειας και πώς σχετίζεται με τον σακχαρώδη διαβήτη;

Η διαβητική νευροπάθεια αποτελεί μια σοβαρή επιπλοκή του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 1 και 2, με συχνότερη εμφάνιση στον τύπου 2. Εμφανίζεται στο 40% με 55% των διαβητικών ασθενών.

Σημαντικό είναι να τονιστεί πως η εμφάνιση της νευροπάθειας σχετίζεται τόσο με την βαρύτητα της μεταβολικής διαταραχής όσο και με την διάρκεια της. Επιπλέον, αν και σοβαρή επιπλοκή, η διαβητική νευροπάθεια μπορεί να αποτελέσει την πρώτη ή και την μοναδική εκδήλωση του σακχαρώδους διαβήτη.

Η συχνότητα της σχετίζεται άμεσα με την ηλικία των ασθενών. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι είναι έκδηλη μόνο στο 5% διαβητικών ασθενών κάτω από 30 ετών, ενώ το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 70% σε ασθενείς άνω των 70 ετών.

Τέλος, η διαβητική νευροπάθεια καθίσταται μείζον πρόβλημα υγείας και λόγω των οικονομικών της προεκτάσεων. Το ετήσιο κόστος αυτής και των επιπλοκών της αγγίζει τα 10 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως!

Πως προκαλείται η διαβητική νευροπάθεια;

Η διαβητική νευροπάθεια είναι συνέπεια ενός φαινομένου, που ονομάζεται γλυκοζυλίωση.
Η γλυκοζυλίωση περιγράφει την αλληλεπίδραση της γλυκόζης με διάφορες πρωτεΐνες, με αποτέλεσμα την δημιουργία των λεγόμενων AGEs (τελικά προϊόντα προχωρημένης γλυκοζυλίωσης). Τα AGEs έχουν την ιδιότητα να καταστρέφουν την δομή και την φυσιολογική λειτουργία των νευρικών κυττάρων.

Ένας άλλος παράγοντας που ευνοεί την εμφάνιση νευροπάθειας είναι η φλεγμονή. Οι διαβητικοί ασθενείς εμφανίζουν αυξημένα επίπεδα C-αντιδρώσας πρωτεΐνης και TNF-α, στα πλαίσια της φλεγμονώδους αντίδρασης. Αυτές εγείρουν μια σειρά αντιδράσεων, με τελικό στόχο την αύξηση των μακροφάγων και την παραγωγή δραστικών μορφών οξυγόνου, που βλάπτουν τη μυελίνη των νεύρων.

Τέλος, η μικροαγγειοπάθεια του Σακχαρώδους διαβήτη αποτελεί κλειδί στην εμφάνιση διαβητικής νευροπάθειας. Τα AGEs, τα αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και ο καταρράκτης της φλεγμονής βλάπτουν τα μικρά αιμοφόρα αγγεία και προκαλούν αγγειοσύσπαση, με αποτέλεσμα την μείωση παροχής αίματος στους νευρώνες.

Υπάρχουν παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση διαβητικής νευροπάθειας;

Υπάρχουν κάποιοι παράγοντες οι οποίοι ευοδώνουν την εμφάνιση νευρωνικής διαταραχής. Αυτοί είναι:

• Η διάρκεια του σακχαρώδους διαβήτη
• Τα επίπεδα της αιμοσφαιρίνης HbA1c (γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη)
• Παχυσαρκία
• Υπετριγλυκεριδαιμία
• Αρτηριακή Υπέρταση
• Χαμηλά επίπεδα λιποπρωτεΐνης HDL
• Κάπνισμα
• Αλκοόλ
• Μεγάλες ηλικίες
• Γονίδια ACE (τροποιητικού ενζύμου της Αγγειοτενσίνης) και MTHFR ( γονίδιο της μεθυλενοτετραϋδροφολικής αναγωγάσης)

Ποιοι είναι οι τύποι της διαβητικής νευροπάθειας;

1. Συμμετρική αισθητική αξονική πολυνευροπάθεια (ή αλλιώς ‘Διαβητική πολυνευροπάθεια’) : Είναι η συχνότερη μορφή. Εκδηλώνεται με έντονο πόνο στα πόδια και, πιο σπάνια, και στα χέρια σε κατανομή ‘γάντια-κάλτσες’. Ο πόνος είναι ιδιαίτερα έντονος τη νύχτα και κατά την ανάπαυση, σε αντίθεση με τον πόνο της οστεοαρθρίτιδας, ο οποίος επιδεινώνεται με την άσκηση και υφίεται κατά την ξεκούραση. Υπάρχουν και φορές που ο πόνος είναι ήπιος ή η νόσος πλήρως ασυμπτωματική.

Στα αρχικά στάδια, εμφανίζονται διαταραχές αισθητικότητας όπως η παραισθησία, η υπεραισθησία, έντονος πόνος, αίσθημα καύσου (καυσαλγία, πόνος σαν κάψιμο δηλαδή) και μουδιάσματα. Διαταραχή στην εν τω βάθει αισθητικότητα πολλές φορές οδηγεί σε αστάθεια στο περπάτημα. Μπορεί να εμφανιστεί μυϊκή αδυναμία, αν και είναι πιο σπάνια και συνήθως παραπέμπει σε άλλες διαταραχές, σχετικές ή μη με τον σακχαρώδη διαβήτη.

Σε προχωρημένη νόσο, παρατηρείται διαταραχή σε όλους τους τύπους αισθητικότητας και κατάργηση των αχίλλειων αντανακλαστικών. Τα μουδιάσματα και η διαταραχή της αισθητικότητας οδηγεί στα λεγόμενα ’διαβητικά έλκη’ του ποδιού. Τα διατιτραίνοντα, άτονα αυτά έλκη σε συνδυασμό με την διαβητική πολυνευροπάθεια συνιστούν το λεγόμενο ‘διαβητικό πόδι’ που σε βαριές, παραμελημένες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε ακρωτηριασμό.

2. Αυτόνομη Νευροπάθεια: Είναι η νευροπάθεια του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος και διακρίνεται σε 3 τυπους:

a) Καρδιακή Αυτόνομη Νευροπάθεια :

• Γενικευμένη αδυναμία
• Συγκοπτικά επεισόδια
• Δυσανεξία στην άσκηση
• Ορθοστατική ταχυκαρδία ή βραδυκαρδία

b) Γαστρεντερική Αυτόνομη Νευροπάθεια :

• Γαστροπάρεση: Μειωμένη όρεξη, ναυτία, εμετοί, τεινεσμός
• Δυσφαγία
• Παλινδρομήσεις

c) Ουρογεννητική Αυτόνομη Νευροπάθεια :

• Επιτακτική ακράτεια
• Στυτική δυσλειτουργία
• Μειωμένη libido
• Πόνος στις γυναίκες κατά την συνεύρεση

Αν και πιο σπάνια, είναι μια επικίνδυνη μορφή της νόσου καθώς προδιαθέτει σε αιφνίδιους θανάτους μετά από αναισθησία και μειώνει την ικανότητα αντίληψης, άρα και την έγκαιρη αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας.

3. Διαβητική κορμική (εγγύς) νευροπάθεια (ή αλλιώς ‘οσφυοιερά ριζοπλεγματοπάθεια’): Παρατηρείται σε μη-ινσουλινοεξαρτώμενο διαβήτη και εξελίσσεται ενός εβδομάδων ή μηνών, με τα εξής συμπτώματα:

• Απώλεια βάρους
• Μονόπλευρο, ασύμμετρο άλγος της πρόσθιας επιφάνειας των μηρών
• Μυϊκή αδυναμία των τετρακέφαλων μυών

Εμφανίζεται συνηθέστερα σε ηλικίες 50-60 ετών και αρκετές φορές, συνυπάρχει με την διαβητική πολυνευροπάθεια. Η πρόγνωση είναι καλή και ενίοτε παραμένει ένα υπολειμματικό άλγος. Υποτροπή παρατηρείται σε ένα 20% των περιπτώσεων, ενώ δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι ο έλεγχος της υπεργλυκαιμίας βοηθάει στην αντιμετώπιση της μορφής αυτής. Σε περίπτωση σοβαρής μυϊκής αδυναμίας και έντονου άλγους, συνιστάται η λήψη ανοσοτροποποιητικών φαρμάκων ( πχ κορτικοστεροειδή).

4. Εστιακή νευροπάθεια : Διακρίνεται στην κρανιακή νευροπάθεια και στα σύνδρομα παγίδευσης. Οι κρανιακές νευροπάθειες είναι εξαιρετικά σπάνιες (0,05%) και παρατηρούνται σε ηλικιωμένους ασθενείς με χρόνιο διαβήτη. Παράδειγμα είναι η διπλωπία  από πάρεση οφθαλμοκινητικών νεύρων. Τα σύνδρομα παγίδευσης εμφανίζονται σταδιακά και επιδεινώνονται χωρίς αντιμετώπιση. Ένα από αυτά είναι το σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα, το οποίο παρατηρείται 3 φορές συχνότερα στους διαβητικούς από ότι στον υγιή ενήλικο πληθυσμό.

5. Διαβητική ριζοπάθεια του κορμού: Αφορά σε μεσήλικες και ηλικιωμένους ασθενείς, με υπεροχή στο ανδρικό φύλο. Ο πόνος είναι το κύριο χαρακτηριστικό και εντοπίζεται στο κατώτερο θωρακικό και κοιλιακό τοίχωμα, με κατανομή ‘σαν ζώνη’.

6. Ταχέως αναστρέψιμη Υπεργλυκαιμική Νευροπάθεια: Παρατηρείται σε μη ελεγχόμενο διαβήτη και τα συμπτώματα αφορούν κυρίως την αισθητικότητα. Είναι αναστρέψιμα με την επίτευξη ευγλυκαιμίας.

Ποια είναι τα συμπτώματα της διαβητικής νευροπάθειας;

Ανάλογα πάντα και με την κλινική μορφή της διαβητικής νευροπάθειας, ο ασθενής θα εμφανίσει τα εξής συμπτώματα :

• Μούδιασμα


• Πόνος με ποικίλους χαρακτήρες (διαξιφιστικός, κρυοπαγήματος, καυσαλγία κ.α)

• Παραισθησία (αλλοιωμένη αίσθηση)

• Υπεραισθησία

• Μυϊκή αδυναμία (παράλυση) και αστάθεια στο περπάτημα (πολύ πιο σπάνια).

Τα συμπτώματα αυτά εντοπίζονται αρχικά στα πόδια και επεκτείνονται σταδιακά προς τα πάνω, φτάνοντας μέχρι τα άνω άκρα. Επιπλέον, παρατηρούνται διαταραχές αισθητικότητας, όπως είναι η απώλεια της εν τω βάθει αισθητικότητας (ιδιοδεκτικότητα = η αίσθηση που μας λέει που βρίσκονται τα άκρα μας με κλειστά μάτια) και της αίσθησης θερμοκρασίας (ψυχρού-θερμού) σε κατανομή ‘’γάντια-κάλτσες’’.

Αργότερα κατά την πορεία της νόσου, εμφανίζεται απώλεια των αντανακλαστικών του ποδιού (κυρίως των αχίλλειων) και έντονος πόνος, ενώ χαρακτηριστικά είναι τα έλκη του ’διαβητικού ποδιού’, που προκύπτουν από την διαταραχή της αίσθησης και τα μουδιάσματα στα πόδια. Σε περίπτωση Αυτόνομης Νευροπάθειας, παρατηρείται διαταραχή του Συμπαθητικού και Παρασυμπαθητικού Συστήματος και η κλινική εικόνα συνοψίζεται στα χαρακτηριστικά που προαναφέραμε.

Πως γίνεται η διάγνωση της διαβητικής νευροπάθειας;

Η διάγνωση γίνεται με βάση το ιστορικό του ασθενούς, την κλινική εικόνα και την νευρολογική εξέταση. Το ιστορικό θα βοηθήσει στον διαχωρισμό από άλλους τύπους νευροπάθειας, όπως είναι η αλκοολική και η φαρμακευτική νευροπάθεια (κυρίως από χημειοθεραπεία και HIV-θεραπεία) ή κάποιο κληρονομικό νόσημα.

Η μέτρηση της βιταμίνης Β12 είναι σημαντική, ειδικότερα σε ασθενείς που λαμβάνουν μετφορμίνη, δεδομένου πως ανεπάρκεια της βιταμίνης αυτής μπορεί να οδηγήσει σε παρόμοιες με την διαβητική νευροπάθεια κλινικές εκδηλώσεις.

Ο έλεγχος της θυρεοειδικής λειτουργίας είναι επίσης σημαντικός καθώς η διαταραχή των θυρεοειδικών ορμονών μπορεί να προκαλέσει νευρομυϊκές κλινικές εκδηλώσεις.

Ποια είναι η θεραπεία της διαβητικής νευροπάθειας;

Η θεραπεία επικεντρώνεται στον έλεγχο των επιπέδων γλυκόζης (κυρίως για ασθενείς με διαβήτη τύπου 1), την τροποποίηση του τρόπου ζωής (κυρίως για ασθενείς με διαβήτη τύπου 2) και στην αντιμετώπιση του νευροπαθητικού πόνου.

Ο έλεγχος των επιπέδων γλυκόζης επιτυγχάνεται με την τακτική μέτρηση του σακχάρου, την διατροφή και την σωστή λήψη της εξατομικευμένης φαρμακευτικής αγωγής.

Η τροποποίηση του τρόπου ζωής περιλαμβάνει σωστή διατροφή και φυσική άσκηση, τα οποία έχει αποδειχθεί ότι αυξάνουν την ικανότητα αναγέννησης των νευρικών κυττάρων καθώς και την μείωση του νευροπαθητικού πόνου.

Η αντιμετώπιση του νευροπαθητικού πόνου γίνεται με την λήψη ειδικών φαρμάκων. Τα πλέον αποτελεσματικά είναι τα αντιεπιληπτικά (πχ gabapentin, pregabalin), τα SNRIs (πχ Duloxetine, Venlafaxine) και τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (πχ Amitriptyline).

Σε ποιον γιατρό να απευθυνθώ για την διαβητική νευροπάθεια ;

Θα πρέπει να απευθυνθείτε σε έναν Νευρολόγο.