Άνοια

Η άνοια (dementia) δεν είναι μια μεμονωμένη πάθηση, αλλά ένα σύνολο από συμπτώματα, κυρίως σε ηλικιωμένους ασθενείς. που έχουν σχέση με τις γνωσιακές λειτουργίες του εγκεφάλου (μνήμη, προσανατολισμός, συγκέντρωση, αντίληψη, λόγος, επίλυση προβλημάτων κ.ο.κ.) και επηρεάζουν την καθημερινότητα. Ο ασθενής με άνοια, δεν γνωρίζει που βρίσκεται, ποια είναι τα πρόσωπα γύρω του, ξεχνάει να ντυθεί ή να φάει, είναι ανήσυχος, φωνάζει κ.ο.κ. Υπάρχουν πολλά αίτια για την άνοια, το συχνότερο εκ των οποίων είναι η νόσος Alzheimer. Το σημαντικό όμως είναι ότι υπάρχουν και αναστρέψιμα αίτια άνοιας : πχ υπονατριαιμία, υπογλυκαιμία, εμπύρετη λοίμωξη, αφυδάτωση, χρόνιο υποσκληρίδιο αιμάτωμα κλπ Σε αυτές τις περιπτώσεις αν αρθεί το αίτιο, υποχωρούν τα συμπτώματα της άνοιας. Έτσι λοιπόν, κάθε ηλικιωμένος που έχει "αρχίσει να τα χάνει", πρέπει απαραίτητα να εξετάζεται από Νευρολόγο για να διαπιστωθεί σε τι οφείλεται και αν υπάρχει θεραπεία.

Συχνές ερωτήσεις

Ο πατέρας μου είναι 65 χρονών κι έχει αρχίσει και ξεχνάει. Αυτό σημαίνει ότι έχει άνοια ;

Όχι απαραίτητα. Σύμφωνα με την προηγούμενη ερώτηση, η διαταραχή μνήμης από μόνη της δεν συνιστά άνοια. Θα πρέπει να γίνει ειδικός έλεγχος από Νευρολόγο για όλες τις γνωσιακές λειτουργίες, αλλά και πλήρης νευρολογική εξέταση και ακολούθως να ζητηθούν οι συμπληρωματικές εξετάσεις για να βρεθεί ποιο είναι το νόσημα που ευθύνεται για την διαταραχή στη μνήμη..

Ποια είναι τα κλινικά συμπτώματα της άνοιας ;

Ένας ασθενής με άνοια μπορεί :
- να ξεχνάει δηλ. να μη θυμάται που μένει ή πως είναι το όνομα ενός αγαπημένου του προσώπου
- να μην μπορεί να πάρει μια απόφαση ή να οργανώσει τη ζωή του
- να δυσκολεύεται στις κινήσεις- να έχει αλλάξει η προσωπικότητά του
- να μην σκέφτεται λογικά
- να έχει απρεπή συμπεριφορά πχ να βρίζει ή να βγάζει τα ρούχα του μέσα σε κόσμο
- να εκνευρίζεται εύκολα
- να εμφανίζει παρανοϊκές σκέψεις όπως ότι τον παρακολουθούν ή ότι του βάζουν δηλητήριο στο φαγητό
- να έχει ψευδαισθήσεις.

Η άνοια είναι μια νόσος με προοδευτική επιδείνωση και χωρίς θεραπεία ;

Υπάρχουν οργανικά αίτια άνοιας, όπου με την κατάλληλη (αιτιολογική, δηλ εναντίον του αιτίου) θεραπεία, η άνοια αντιστρέφεται. Για το λόγο αυτό, κάθε ασθενής, οποιασδήποτε ηλικίας με συμπτώματα που θυμίζουν άνοια, πρέπει να εξετάζεται από νευρολόγο (και μάλιστα όσο νωρίτερα τόσο καλύτερα) και να μην αποδίδεται αυθαίρετα η κλινική εικόνα σε Alzheimer, γεράματα κλπ

Σε τι μπορεί να οφείλεται η άνοια ;

Παθήσεις που μπορεί να προκαλέσουν τα συμπτώματα της άνοιας είναι :

1. η νόσος Alzheimer (το συχνότερο αίτιο)
2. η άνοια Lewy body
3. η αγγειακή άνοια
4. η μετωποκροταφική άνοια
5. η νόσος του Huntington
6. η λοίμωξη από HIV (AIDS)
7. η νόσος Creutzfeldt-Jakob
8. η νόσος του Πάρκινσον, σε προχωρημένο στάδιο
9. αναστρέψιμα αίτια άνοιας.

Ποια είναι τα αίτια αναστρέψιμης άνοιας ;

Αναστρέψιμη ονομάζουμε την άνοια όπου υπάρχει ένα αίτιο, το οποίο αν αντιμετωπισθεί, τα συμπτώματα της άνοιας υποχωρούν. Τέτοια αίτια είναι :

• λοιμώξεις που επηρεάζουν το νευρικό σύστημα πχ μηνιγγίτιδα – εγκεφαλίτιδα, σύφιλη, νόσος του Lyme
• μεταβολικές διαταραχές πχ υπογλυκαιμία (χαμηλό σάκχαρο αίματος), υποθυρεοειδισμός, υπονατριαιμία (χαμηλά επίπεδα νατρίου στο αίμα) και υπασβεστιαιμία (έλλειψη ασβεστίου)
• έλλειψη βιταμινών του συμπλέγματος Β (Β1, Β6 και Β12)
• το χρόνιο υποσκληρίδιο αιμάτωμα
• ο υδροκέφαλος
• ο αλκοολισμός
• η χρόνια έκθεση σε τοξικές ουσίες πχ φυτοφάρμακα
• οι όγκοι εγκεφάλου όπως το μηνιγγίωμα.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της άνοιας ;

Οι παράγοντες κινδύνου είναι :

- η ηλικία (όσο μεγαλώνει κανείς, αυξάνονται οι πιθανότητες)
- το οικογενειακό ιστορικό. Αν ο πατέρας ή η μητέρα είχαν άνοια, υπάρχουν ελαφρά αυξημένες πιθανότητες και για τα παιδιά τους
- η χρόνια κατάχρηση οινοπνεύματος. Μέτριες ποσότητες (1-2 ποτήρια την ημέρα για τους άνδρες και 1 για τις γυναίκες, ειδικά από κόκκινο κρασί, έχουν προστατευτική δράση, αλλά η υπερβολική χρήση έχει το αντίθετο αποτέλεσμα
- η αθηροσκλήρωση
- η αρτηριακή υπέρταση
- η αυξημένη χοληστερόλη, ειδικά η LDL (η «κακή» χοληστερίνη)
- ο σακχαρώδης διαβήτης
- η αυξημένη συγκέντρωση ομοκυστεϊνης στο αίμα
- το κάπνισμα.

Ποιες είναι οι χρόνιες επιπλοκές της άνοιας ;

Ένας ασθενής με άνοια μπορεί να :

1. να μην προσέχει τι τρώει, να παραλείπει τα γεύματά του ή σε προχωρημένο στάδιο, να αδιαφορεί για το φαγητό. Αλλά και το αντίθετο μπορεί να συμβεί (βουλιμία)

2. να μην είναι σε θέση να καταπιεί καλά, με αποτέλεσμα να προκαλείται εισρόφηση και ενδεχομένως πνευμονία από εισρόφηση

3. να αδιαφορεί για την προσωπική του υγιεινή, να μην πλένει τα δόντια του, το σώμα του κλπ

4. να ξεχνάει να πάρει τα φάρμακά του

5. να εμφανίσει κινητικές διαταραχές όπως κακό συντονισμό στο περπάτημα, με αποτέλεσμα να πέφτει συχνά

6. να εμφανίσει ψυχικές διαταραχές όπως κατάθλιψη, άγχος, επιθετικότητα και παραλήρημα (delirium)

7. να μην μπορεί να κοιμηθεί (αϋπνία)

8. σε προχωρημένα στάδια, να παραμένει στο κρεβάτι, με αποτέλεσμα να απειλείται από τις επιπλοκές της παρατεταμένης κατάκλισης (έλκη, φλεβική θρόμβωση, δυσκοιλιότητα κ.ο.κ.)

Πως αντιμετωπίζεται ένας ασθενής που έχει τα συμπτώματα της άνοιας ;

Η διάγνωση και η αντιμετώπιση γίνονται από νευρολόγο. Συνήθως ο ασθενής έρχεται στο νευρολογικό ιατρείο μαζί με έναν συγγενή του. Τα βήματα που ακολουθούνται είναι :

- κατ’ αρχήν λαμβάνεται το ιστορικό του ασθενούς

- ακολουθεί η γενική νευρολογική εξέταση

- σειρά έχουν ειδικές νευροψυχολογικές δοκιμασίες που έχουν σχέση με το λόγο, τη μνήμη, τον προσανατολισμό, την λογική σκέψη και την κρίση

- ίσως χρειαστεί απεικονιστικός έλεγχος δηλ. αξονική η μαγνητική τομογραφία, για να αποκλειστούν αναστρέψιμα αίτια άνοιας όπως το χρόνιο υποσκληρίδιο αιμάτωμα, ο υδροκέφαλος και οι όγκοι εγκεφάλου, αλλά και να διαπιστωθεί αν υπάρχουν σημεία αγγειακής νόσου του εγκεφάλου

- τέλος, ένας γενικός αιματολογικός έλεγχος που περιλαμβάνει γενική αίματος, σάκχαρο, κάλιο, νάτριο, ασβέστιο, ουρία και κρεατινίνη, ηπατικά ένζυμα και ορμόνες θυρεοειδούς

- σε σπάνιες περιπτώσεις, οσφυονωτιαία παρακέντηση, αν υπάρχει υποψία μηνιγγίτιδας ή εγκεφαλίτιδας

Ποια είναι σε γενικές γραμμές η θεραπεία της άνοιας ;

Η θεραπεία έχει σχέση με το αίτιο που την προκαλεί :

1. στις άνοιες όπως η νόσος Alzheimer, υπάρχει ειδική φαρμακευτική αγωγή που επιβραδύνει την πορεία της νόσου

2. αν το αίτιο είναι αναστρέψιμο, γίνεται η ανάλογη αντιμετώπιση πχ διόρθωση σε διαταραχές νατρίου, ασβεστίου, χορήγηση θυροξίνης στον υποθυρεοειδισμό και νευροχειρουργική επέμβαση για τον όγκο εγκεφάλου, τον υδροκέφαλο ή το χρόνιο υποσκληρίδιο αιμάτωμα

3. γενικά βοηθάει πολύ η υποστήριξη από το περιβάλλον του ασθενούς : η άνοια είναι νόσος όλης της οικογένειας και χρειάζεται οργάνωση όλων των πτυχών της καθημερινότητας.

Η μητέρα μου πάσχει από άνοια. Πως μπορώ να προλάβω την εμφάνιση της άνοιας σε μένα ;

Γενικά μπορείτε να ελαττώσετε τις πιθανότητες να πάθετε μια από τις παθήσεις που προκαλούν την άνοια :

- να έχετε δραστηριότητες που βάζουν το μυαλό σε λειτουργία όπως διάβασμα, σταυρόλεξα, η μάθηση μιας ξένης γλώσσας, η ζωγραφική κ.ο.κ.

- να ασκείστε τακτικά με τρόπο που σας ευχαριστεί όπως το περπάτημα, η κολύμβηση και ο χορός

- να έχετε κοινωνική ζωή, να βγαίνετε συχνά με φίλους, να κάνετε ταξίδια κλπ

- φροντίστε την υγεία σας : να έχετε χαμηλή χοληστερίνη, φυσιολογική αρτηριακή πίεση, χαμηλή ομοκυστεϊνη, να ελέγχετε το σάκχαρο, σταματήστε το κάπνισμα και υιοθετήστε μια διατροφή πλούσια σε λαχανικά και φρούτα.

Σε ποιον πρέπει να απευθυνθώ για εξέταση για την άνοια ;

Θα πρέπει να επισκεφθείτε ένα Νευρολόγο.