Μια κάκωση (τραυματισμός) της σπονδυλικής στήλης συμβαίνει συνήθως σ' ένα τροχαίο ατύχημα ή κατά την πτώση από ύψος. Μια ειδική περίπτωση είναι τα παθολογικά κατάγματα των σπονδύλων, όπου το οστό έχει γίνει εύθρυπτο και σπάει με μια ελάχιστη καθημερινή κίνηση, χωρίς να έχει ασκηθεί σημαντική βία. Αυτό οφείλεται συνήθως στην οστεοπόρωση και πιο σπάνια σε όγκους ή φλεγμονές.

Όπως μπορεί να δει κανείς και στην ενότητα ανατομία, η σπονδυλική στήλη είναι ένα σύνολο από οστά (σπόνδυλοι) που διατάσσονται το ένα επάνω στο άλλο. Στο εσωτερικό της βρίσκεται προφυλαγμένος ο νωτιαίος μυελός, ενώ οι σπόνδυλοι περιβάλλονται από ένα εκτεταμένο μυϊκό σύστημα (αυχενικοί μύες, κοιλιακοί, ραχιαίοι κ.ο.κ.). Ανάλογα με το τι τραυματίζεται έχουμε και τα ανάλογα συμπτώματα.

Στην πιο ελαφρά μορφή έχουμε μυϊκούς τραυματισμούς πχ στον αυχένα. Αυτό προκαλεί πόνο και μυϊκό σπασμό που διαρκεί λίγες ημέρες ή εβδομάδες. Συνήθως βοηθάει μια ήπια μορφή ακινητοποίησης μ' ένα κολάρο και κάποια παυσίπονα.

Η κάκωση των σπονδύλων προκαλεί κατάγματα και εξαρθρήματα. Αυτού του είδους οι τραυματισμοί είναι πιο σοβαροί, και εκτός από τον πολύ έντονο πόνο, μπορεί να προκληθεί παραμόρφωση (πχ κύφωση) αλλά και να τεθεί σε κίνδυνο η λειτουργία του νωτιαίου μυελού. Η αντιμετώπιση ενός τραυματισμού σπονδυλικής στήλης πρέπει να γίνεται από γιατρό με την ανάλογη εξειδίκευση. Βασική αρχή είναι η ακινητοποίηση. Μετά την κλινική εξέταση γίνονται απεικονιστικές εξετάσεις (απλές ακτινογραφίες, αξονική ή μαγνητική τομογραφία) για να διαπιστωθεί η έκταση και το είδος της κάκωσης.

Η θεραπεία μπορεί να είναι συντηρητική (φάρμακα, ακινητοποίηση με κολάρο ή κηδεμόνα) αλλά και χειρουργική με επεμβάσεις όπως η σπονδυλοδεσία. Σε σοβαρές περιπτώσεις με νευρολογικό έλλειμμα (παραπληγία ή τετραπληγία), η θεραπεία μετά το νοσοκομείο συνεχίζεται σε ειδικό Κέντρο Αποκατάστασης.

Συχνές ερωτήσεις για την κάκωση της σπονδυλικής στήλης

Πως αντιμετωπίζεται ένας απλός τραυματισμός στον αυχένα;

Κάθε ασθενής με πόνο στον αυχένα μετά πχ από τροχαίο ατύχημα, μετά την εξέταση από νευροχειρουργό, υποβάλλεται σε απλές ακτινογραφίες. Αν δεν αναδειχθεί κάποιο κάταγμα η εξάρθρημα, θεωρείται τραυματισμός μαλακών μορίων (μυϊκός). Η θεραπεία είναι η ακινητοποίηση μ ένα κολλάρο και απλά παυσίπονα ή και αντιφλεγμονώδη για λίγες ημέρες.

Σε μια πιο σπάνια περίπτωση που λέγεται "κάκωση δικην μαστιγίου" (whiplash injury) και προκαλείται από ένα απότομο τράνταγμα στο κεφάλι όπως πχ όταν χτυπήσει ένα αμάξι από πίσω ένα ακινητοποιημένο όχημα, τα συμπτώματα είναι πιο έντονα και διαρκούν πιο πολύ και μπορεί να συνοδεύονται από πονοκέφαλο, ζάλη, ίλιγγο, αδυναμία συγκέντρωσης, διαταραχές ύπνου ή άγχος. H αντιμετώπιση είναι πιο δύσκολη και περιλαμβάνει φυσικοθεραπεία, τεχνικές χαλάρωσης, ψυχολογική υποστήριξη κ.ο.κ.

Τι είδους κακώσεις μπορεί να εμφανιστούν στη σπονδυλική στήλη ;

Ανάλογα με το μηχανισμό και τη βαρύτητα της κάκωσης, μπορεί να εμφανιστούν :

1. οστικές κακώσεις δηλ. κατάγματα στους σπονδύλους

2. εξαρθρήματα δηλ. μετατόπιση ενός σπονδύλου λόγω βλάβης σε συνδέσμους ή αρθρώσεις

3. ρήξη μεσοσπονδυλίου δίσκου, που θα έχει ως αποτέλεσμα τα συμπτώματα της κήλης μεσοσπονδυλίου δίσκου

4. θλάση (δηλ. αιμορραγία) μέσα στο νωτιαίο μυελό. Η βαρύτερη περίπτωση είναι η διατομή του νωτιαίου μυελού, δηλ. όταν ο νωτιαίος μυελός κόβεται στα δύο, το οποίο αποτελεί βέβαια πλήρη και μη αναστρέψιμη νευρολογική βλάβη, από το σημείο της κάκωσης και κάτω

5. κακώσεις σε μεμονωμένα νεύρα

6. κακώσεις στα νευρικά πλέγματα δηλ. στις ομάδες των νεύρων, που σχηματίζονται αμέσως μετά την έξοδο από το σπονδυλικό σωλήνα

7. κακώσεις στα αγγεία που συνορεύουν ανατομικά με τη σπονδυλική στήλη πχ κάκωση της σπονδυλικής αρτηρίας στον αυχένα.

Πως αντιμετωπίζεται ένα κάταγμα σπονδύλου;

Υπάρχουν διάφορες μορφές και ταξινομήσεις καταγμάτων, ανάλογα με την περιοχή της σπονδυλικής στήλης που πάσχει, το είδος της παραμόρφωσης που προκαλείται και την νευρολογική βλάβη που τυχόν εμφανίζεται.

Στην πιο απλή μορφή έχουμε απλό οίδημα ή μια "ρωγμή" σ' ένα σπόνδυλο ή κάταγμα σε ένα μη σημαντικό περιφερικό τμήμα του όπως πχ η εγκάρσια απόφυση. Κλινικά υπάρχει μόνο πόνος και μυϊκός σπασμός. Η θεραπεία είναι απλή ακινητοποίηση με κολλάρο ή κηδεμόνα (ζώνη) και παυσίπονα. Η θεραπεία διαρκεί λίγες εβδομάδες.

Μια ενδιάμεση περίπτωση είναι ένα σταθερό κάταγμα σπονδυλικής στήλης. Σταθερό σημαίνει ότι δεν υπάρχει κίνδυνος να επιδεινωθεί η ζημιά με την πάροδο του χρόνου δηλ. να αυξηθεί η παραμόρφωση ή να προκληθεί βλάβη στο νωτιαίο μυελό. Η θεραπεία είναι με ακινητοποίηση φάρμακα πάλι αλλά για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα πχ 2-3 μήνες.

Στην πιο βαριά περίπτωση έχουμε ένα ασταθές κάταγμα δηλαδή μια κάκωση που ενδέχεται να επιδεινωθεί με την πάροδο του χρόνου και θέσει σε κίνδυνο το νωτιαίο μυελό (δηλ. υπάρχει κίνδυνος παραπληγίας ή τετραπληγίας) ή να προκαλέσει χρόνιο πόνο. Η θεραπεία περιλαμβάνει νευροχειρουργική επέμβαση πχ σπονδυλοδεσία.

Τι ονομάζουμε πλήρη βλάβη της σπονδυλικής στήλης και τι ατελή ;

Πλήρης βλάβη (complete spinal cord lesion) είναι μια βαρύτατη μορφή κάκωσης της σπονδυλικής στήλης στην οποία υπάρχει κατάργηση κάθε νευρολογικής λειτουργίας κάτω από το σημείο της κάκωσης. Έτσι πχ ένας ασθενής με πτώση από ύψος και συντριπτικό κάταγμα στον 10ο θωρακικό σπόνδυλο, μπορεί να παρουσιάσει παραπληγία δηλ. πλήρη αδυναμία και στα 2 πόδια, κατάργηση κάθε μορφής αισθητικότητας στα πόδια και διαταραχή στην ούρηση.

Ατελής βλάβη (incomplete spinal cord lesion) της σπονδυλικής στήλης ονομάζουμε εκείνη κατά την οποία παραμένει ένα μέρος της νευρολογικής λειτουργίας κάτω από το σημείο της κάκωσης. Έτσι πχ, ο ασθενής στο προηγούμενο παράδειγμα, αν είναι πιο τυχερός, μπορεί να έχει μερική κίνηση, ή να έχει διατηρηθεί ένα μέρος της αισθητικότητας στα πόδια. Όλη η σημασία βρίσκεται στο να διαπιστωθεί άμεσα αν υπάρχει ατελής βλάβη στη σπονδυλική στήλη και να γίνουν όλοι οι χειρισμοί (ενδεχομένως και η χειρουργική επέμβαση) ώστε να μην μετατραπεί η βλάβη σε πλήρη.

Μπορεί ένας ασθενής με κάκωση στη σπονδυλική στήλη, να είναι καλά την πρώτη ώρα μετά τον τραυματισμό και να επιδεινωθεί νευρολογικά αργότερα ;

Ναι. Αυτό μπορεί να συμβεί λόγω ανάπτυξης οιδήματος μέσα στο νωτιαίο μυελό, λόγω περαιτέρω μετατόπισης ενός σπονδύλου κλπ. Ακριβώς για αυτό το λόγο, έχει τεράστια σημασία το να καθοριστεί αν υπάρχει σταθερότητα στη σπονδυλική στήλη ή όχι. Ασταθής σπονδυλική στήλη σημαίνει ότι υπάρχει ο κίνδυνος νευρολογικής επιδείνωσης. Η αστάθεια στη σπονδυλική στήλη αντιμετωπίζεται με ακινητοποίηση και νευροχειρουργική επέμβαση σταθεροποίησης της σπονδυλικής στήλης πχ σπονδυλοδεσία.

Σε ποιόν γιατρό θα πρέπει να απευθυνθώ για έναν τραυματισμό στη σπονδυλική στήλη ;

Θα πρέπει να επισκεφθείτε ένα γιατρό με ειδίκευση στη σπονδυλική στήλη, είτε Νευροχειρουργό είτε Ορθοπαιδικό. Σε σοβαρές περιπτώσεις η αντιμετώπιση γίνεται σε οργανωμένα Νοσοκομεία από ομάδα γιατρών.

*δείτε επίσης τις ενότητες κρανιοεγκεφαλική κάκωση και σπονδυλική στήλη.