Ο πόνος στον αυχένα (αυχενικό) είναι ένα πολύ κοινό σύμπτωμα. Συνήθως προκαλείται από την κακή στάση του σώματος, σε καθημερινές δραστηριότητες όπως η εργασία και ο ύπνος. Αυτό προκαλεί καταπόνηση των μυών και των συνδέσμων της περιοχής, με αποτέλεσμα τον πόνο και τον περιορισμό της κίνησης. Ο πόνος μπορεί να επεκτείνεται και στο κεφάλι ή τον ώμο. Μπορεί να εμφανιστεί αιφνίδια, μετά από μία απότομη κίνηση ή ένα τροχαίο ατύχημα, ή να εγκατασταθεί σιγά-σιγά και να παραμείνει για εβδομάδες ή μήνες.

Ο όρος αυχενικό σύνδρομο, αν και χρησιμοποιείται συχνά, δεν αντιστοιχεί σε συγκεκριμένη ιατρική πάθηση και καλό είναι να αποφεύγεται. Ένας συνήθης πόνος στον αυχένα (πιάσιμο ή ψύξη) αντιμετωπίζεται με απλά μέσα (ξεκούραση, φάρμακα, ένα αυχενικό κολλάρο). Πολύτιμη είναι η βοήθεια ενός φυσικοθεραπευτή.

Ο πόνος στον αυχένα θεωρείται πιο επικίνδυνος όταν συνοδεύεται από πόνο, μούδιασμα ή και αδυναμία στα χέρια. Επίσης, όταν εμφανίζεται αιφνίδια, μετά από ένα τροχαίο ατύχημα ή μια πτώση. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι απαραίτητη η εξέταση από ένα γιατρό.

Η αντιμετώπιση του πόνου στον αυχένα, ξεκινάει με ένα λεπτομερές ιστορικό και μια πλήρη νευρολογική εξέταση. Αν κριθεί απαραίτητο, θα ζητηθούν περαιτέρω εξετάσεις όπως απλές ακτινογραφίες, μαγνητική τομογραφία και ηλεκτρομυογράφημα. Σοβαρές παθήσεις της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης είναι η αυχενική δισκοκήλη (κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου), η αυχενική μυελοπάθεια, τα κατάγματα και οι όγκοι της περιοχής κ.ο.κ.

Σε περίπτωση που ο πόνος δεν ανταποκρίνεται στην συντηρητική θεραπεία ή όταν εμφανίζονται νευρολογικά συμπτώματα όπως αδυναμία στα χέρια ή δυσκολία στο περπάτημα, χρειάζεται ειδική νευροχειρουργική επέμβαση.

Συχνές ερωτήσεις για τον πόνο στον αυχένα

Πόσο συχνός είναι ο πόνος στον αυχένα; Από τι άλλο μπορεί να συνοδεύεται;

Ο πόνος στον αυχένα (αυχεναλγία) είναι πολύ κοινό σύμπτωμα. Συνήθως προκαλείται από κακή στάση του σώματος, όπως πχ σε κάποιον που εργάζεται μπροστά από έναν υπολογιστή ή οδηγεί για πολλές ώρες. Μπορεί να κρατάει για λίγες ώρες ή ημέρες, ή να αποκτήσει χρόνιο χαρακτήρα.

Ο πόνος μπορεί να αντανακλά στο κεφάλι, στον ώμο, στα χέρια ή και στην πλάτη. Επίσης μπορεί να υπάρχει περιορισμός στην κίνηση του αυχένα ή τοπικός σπασμός (αυτό που κοινώς ονομάζεται «πιάσιμο»).

Σε μια απλή ακτινογραφία βρέθηκαν οστεόφυτα στον αυχένα. Αυτό εξηγεί τον πόνο μου;

Όχι απαραίτητα. Όπως αναφέρεται και στο σχετικό άρθρο, τα οστεόφυτα είναι ένα πολύ συχνό ακτινολογικό εύρημα μετά από τα 40 χρόνια. Αυτό που δείχνουν είναι απλά τη χρόνια εκφύλιση (φθορά) της σπονδυλικής στήλης. Όπως γερνάει το δέρμα μας, έτσι γερνάει και η σπονδυλική στήλη. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι με μεγάλα οστεόφυτα στην απλή ακτινογραφία που δεν έχουν καθόλου πόνο.

Από την άλλη μεριά, σε κάποιους ασθενείς τα οστεόφυτα πιέζουν το νωτιαίο μυελό ή και τα νεύρα και προκαλούν σοβαρά νευρολογικά συμπτώματα όπως πχ πόνο ή μούδιασμα στα χέρια, δυσχέρεια βάδισης, δυσκολία στην κατάποση κλπ. Στην περίπτωση αυτή τα οστεόφυτα πρέπει να αφαιρούνται με ειδική νευροχειρουργική επέμβαση.

Πότε πρέπει να επισκεφθώ γιατρό για έναν πόνο στον αυχένα;

• όταν ο πόνος δεν περνάει μετά από λίγες ημέρες και με απλά παυσίπονα

• όταν ο πόνος άρχισε αιφνίδια, μετά από ένα πέσιμο ή τροχαίο ατύχημα

• όταν ο πόνος αντανακλά στα χέρια ή στα πόδια, μόνος ή σε συνδυασμό με μούδιασμα ή κάψιμο

• όταν ο πόνος συνοδεύεται από αδυναμία (παράλυση) στο χέρι, δυσκολία στο περπάτημα ή πρόβλημα στην ούρηση, αφόδευση και σεξουαλική λειτουργία.

Πως εκδηλώνεται στην πράξη η αδυναμία στα χέρια;

Μπορεί να εμφανιστεί αιφνίδια, αλλά συνήθως παρουσιάζεται ύπουλα. Μπορεί κάποιος να παρατηρήσει ότι δυσκολεύεται στις λεπτές κινήσεις όπως γράψιμο με το χέρι ή στον υπολογιστή, κούμπωμα / ξεκούμπωμα κ.ο.κ. Επίσης, να ανοίξει ένα μπουκάλι, να κρατήσει μία τσάντα ή να χτενιστεί. Σε προχωρημένες περιπτώσεις, θα δει να του πέφτουν τα πράγματα από τα χέρια.

Τι είναι το αυχενικό σύνδρομο;

Αν και χρησιμοποιείται ευρέως, δεν υπάρχει ιατρικός όρος αυχενικό σύνδρομο. Απλά το σύνολο των συμπτωμάτων που ξεκινούν από τον αυχένα, ονομάζεται λανθασμένα «αυχενικό σύνδρομο». Τα συμπτώματα στον αυχένα μπορεί να οφείλονται σε αυχενική δισκοκήλη, αυχενική μυελοπάθεια, τραύμα στον αυχένα κ.ο.κ. Δεν είναι επιστημονικά σωστό να ομαδοποιούνται όλες αυτές οι παθήσεις σε μια με τη χρήση του όρου «σύνδρομο». Με την ίδια έννοια, θα ήταν λάθος να μιλάει κανείς για «οσφυϊκό σύνδρομο», εννοώντας τα συμπτώματα από τη μέση του.

Τι μπορώ να κάνω όταν με πιάσει ένας πόνος στον αυχένα;

• ξεκουραστείτε. Σταματήστε την δουλειά σας και αν είναι εφικτό ξαπλώστε για λίγο. Θυμηθείτε : οι μύες του αυχένα κουράζονται με την στήριξη του κεφαλιού όλη τη μέρα

• «κρύο και μετά ζεστό». Με την έναρξη του πόνου, η εφαρμογή τοπικού ψύχους (πχ παγάκια μέσα σε μία φανέλα για 20 λεπτά) σταματάει τη φλεγμονή. Αφού ηρεμήσει κάπως ο πόνος μπορείτε να εφαρμόσετε τοπικά θερμότητα (με ένα ζεστό ύφασμα ή και ένα ζεστό ντους) για να ανακουφίσετε το μυϊκό σπασμό

• κάνετε ελαφρές κινήσεις του αυχένα σε όσες διευθύνσεις σας επιτρέπει ο πόνος (stretching)

• μπορείτε να φορέσετε για λίγες ημέρες ένα μαλακό κολλάρο. Αν φορεθεί για πολύ καιρό, το κολλάρο έχει το αντίθετο αποτέλεσμα : οι αυχενικοί μύες ατροφούν και μόλις βγει το κολλάρο, ο πόνος επανέρχεται

• χρησιμοποιείστε τοπικές κρέμες που περιέχουν παυσίπονα, μενθόλη, καμφορά κλπ

• χρησιμοποιείστε φάρμακα : ξεκινήστε πάντα από το πιο απλό παυσίπονο. Η παρακεταμόλη υπάρχει σε πολλά γνωστά σκευάσματα. Έχει συγκριτικά τις λιγότερες παρενέργειες και ενίοτε συνδυάζεται με την κωδεΐνη ή με ένα μυοχαλαρωτικό (ορφεναδρίνη) για καλύτερο αποτέλεσμα. Αν η παρακεταμόλη δεν είναι αρκετή, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σε συνεννόηση με το γιατρό σας κάποιο από τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (όπως δικλοφαινάκη κλπ). Τα φάρμακα αυτά είναι πιο ισχυρά παυσίπονα, αλλά έχουν περισσότερες παρενέργειες και ως εκ τούτου, δεν συνιστάται η χρόνια χρήση τους. Επίσης, είναι απαραίτητο να πάρετε μαζί και ένα φάρμακο για το στομάχι (πχ ομεπραζόλη). Γενικά, το σωστό είναι να εξετάζεται κανείς από έναν γιατρό με ειδίκευση στη σπονδυλική στήλη και να μην παίρνει φάρμακα από μόνος του η επειδή το άκουσε από έναν φίλο του.

Αν δεν έχω ένα απλό επεισόδιο πόνου στον αυχένα, αλλά πόνο που επανέρχεται συχνά ή είναι καθημερινός;

Όταν το αίτιο του πόνου είναι πιο σοβαρό, ο πόνος ακόμα και αν υφεθεί με την ξεκούραση, τα φυσικά μέσα και τα φάρμακα, θα επιστρέψει μετά από λίγες μέρες ή εβδομάδες. Σε ακόμα πιο σοβαρές περιπτώσεις, ο πόνος γίνεται χρόνιος. Ένας γενικά αποδεκτός ορισμός του χρόνιου πόνου είναι ο πόνος που διαρκεί πάνω από 3 μήνες.

Η διαφορά του χρόνιου πόνου στον αυχένα από τον περιστασιακό πόνο, δεν είναι απλά θέμα χρόνου ή και συχνότητας. Ο χρόνιος πόνος απαιτεί έλεγχο από νευροχειρουργό (για να βρεθεί η αιτία του) και ειδική αντιμετώπιση (είτε συντηρητική από φυσίατρο/φυσικοθεραπευτή, είτε χειρουργική από νευροχειρουργό).

Σε τι μπορεί να οφείλεται ένας πόνος στον αυχένα;

Το αίτιο ενός πόνου στον αυχένα μπορεί να είναι:

• απλή κάκωση των μυών και συνδέσμων από κακή στάση του σώματος στη δουλειά ή στον ύπνο, βαρειά σωματική εργασία κλπ. Είναι το συχνότερο αίτιο. Λέμε συνήθως ότι ο πόνος αυτός είναι μυϊκός

• αυχενική δισκοκήλη

• αυχενική σπονδύλωση / μυελοπάθεια

• ένα κάταγμα ή και εξάρθρημα από τραυματισμό ή τροχαίο ατύχημα

• κάκωση δίκην μαστιγίου (whiplash injury) από τροχαίο ατύχημα

• ρευματοειδής αρθρίτιδα, σύνδρομο Chiari, αυχενική δυστονία, όγκος σπονδυλικής στήλης, απόστημα (σπάνια αίτια πόνου στον αυχένα αλλά πρέπει να αναζητούνται όταν υπάρχει διαγνωστικό πρόβλημα).

Τι είναι και τι συμπτώματα έχει η κάκωση δίκην μαστιγίου (whiplash injury);

Η κάκωση δίκην μαστιγίου είναι ο τραυματισμός στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης στον οποίον ο αυχένας δέχεται απότομα μια πολύ μεγάλη δύναμη με αποτέλεσμα να κινείται πέραν των φυσιολογικών ορίων του και να τραυματίζονται οι σπόνδυλοι, οι σύνδεσμοι και οι μύες. Τυπική περίπτωση τέτοιας κάκωσης είναι τα τροχαία ατυχήματα και ειδικά η περίπτωση όπου ο οδηγός ενός σταματημένου αυτοκινήτου (πχ στο φανάρι) δέχεται ένα αιφνίδιο χτύπημα από πίσω.

Ο ασθενής εμφανίζει πόνο στον αυχένα, κεφαλαλγία και ζάλη, είτε άμεσα είτε μετά από ώρες ή και ημέρες μετά το ατύχημα. Επίσης μπορεί να εμφανίζει μουδιάσματα ή καψίματα στα χέρια, αλλά και άλλα συμπτώματα όπως άγχος, δυσκολία στη συγκέντρωση. Τα ενοχλήματα μπορεί να επιμείνουν για πολλές εβδομάδες ή και μήνες μετά την κάκωση.

Ποια είναι η θεραπεία της κάκωσης δίκην μαστιγίου;

Κατ αρχήν πρέπει να γίνει μια νευροχειρουργική εξέταση, όπου θα εκτιμηθεί το εύρος κίνησης του αυχένα (δηλαδή αν υπάρχει περιορισμός στην κάμψη, την έκταση, τις πλάγιες κινήσεις και την στροφή του κεφαλιού) και η λειτουργία των άνω και κάτω άκρων, καθώς και τα αντανακλαστικά. Αν υπάρχει υποψία σοβαρής βλάβης πχ ενός κατάγματος ή εξαρθρήματος ή μιας κήλης μεσοσπονδυλίου δίσκου, τότε ακολουθεί ακτινολογικός έλεγχος με απλές ακτινογραφίες, μαγνητική τομογραφία κλπ. Η θεραπεία μπορεί στις περιπτώσεις αυτές να είναι νευροχειρουργική. Αν υπάρχει μόνο η βλάβη στα μαλακά μόρια δηλ μυϊκή θλάση ή ρήξη συνδέσμων, η θεραπεία περιλαμβάνει :

1. επιστροφή στην δραστηριότητα όσο είναι εφικτό, για να διατηρηθεί η κίνηση στον αυχένα. Όχι παραμονή στο κρεβάτι, όχι αναρρωτικές άδειες

2. ένα μαλακό κολλάρο για λίγες μόνο ημέρες (μέχρι 10) 

3. ασκήσεις εύρους κίνησης, ενδυνάμωσης, σταθεροποίησης, McKenzie...

4. ζεστό / κρύο, μασάζ, TENS, υπέρηχοι

5. βελονισμός

6. παυσίπονα πχ παρακεταμόλη ή μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη αλλά και άλλα φάρμακα για χρόνιο πόνο όπως αντιεπιληπτικά ή αντικαταθλιπτικά  

7. ήπια ελεγχόμενη αερόβια άσκηση πχ περπατημα, κολυμβηση

Υπάρχει περίπτωση μία πάθηση στον αυχένα να προκαλεί ζάλη;

Ναι αλλά (αντίθετα από ότι νομίζεται) είναι εξαιρετικά σπάνιο. Πριν η ζάλη αποδοθεί στον αυχένα, πρέπει να αποκλειστούν και άλλα αίτια πιο κοινά αίτια πχ παθήσεις του λαβυρίνθου.

Υπάρχει περίπτωση μία πάθηση στον αυχένα να προκαλεί πονοκέφαλο;

Ο πονοκέφαλος που προέρχεται από τον αυχένα (αυχενογενής κεφαλαλγία) είναι αρκετά συχνός. Ωστόσο, πρέπει να αποκλειστούν και άλλα αίτια πονοκεφάλου. Αυτό γίνεται με τη λήψη του ιστορικού για τον πονοκέφαλο και την κατάλληλη νευρολογική εξέταση. Ενίοτε χρειάζεται και μια μαγνητική τομογραφία.

Σε ποιόν γιατρό θα πρέπει να απευθυνθώ για τον πόνο στον αυχένα;

Θα πρέπει να απευθυνθείτε σ' ένα γιατρό με ειδίκευση στη σπονδυλική στήλη, είτε Νευροχειρουργό είτε Ορθοπαιδικό.

*δείτε επίσης τις ενότητες χειρουργείο στον αυχένα, αυχενική δισκοκήλη, αυχενική μυελοπάθεια, αυχενική μικροδισκεκτομή, τοποθέτηση τεχνητού δίσκου στον αυχένα.