Η πτώση αποτελεί πολύ συχνό φαινόμενο, με τεράστιες κοινωνικές και οικονομικές προεκτάσεις. Καθιστά σοβαρό κίνδυνο για τους ηλικιωμένους, οι οποίοι είναι πιο επιρρεπείς σε πτώσεις σε σχέση με νεότερους ασθενείς και αντιμετωπίζουν σοβαρότερες επιπλοκές.

Μια πτώση μπορεί να οφείλεται σε απροσεξία ή σε κάποιο ατύχημα (όπως πχ κάποιος που γλίστρησε κι έπεσε), αλλά όταν ένας ασθενής πέφτει συχνά, πρέπει να βρεθεί το αίτιο που προκαλεί τις πτώσεις κι αυτό δεν είναι πάντα εύκολο.

Η διερεύνηση του αιτίου των συχνών πτώσεων θα πρέπει πάντα να ξεκινάει από ένα πλήρες ιστορικό των παθήσεων και της φαρμακευτικής αγωγής του ηλικιωμένου. Ακολουθεί κλινική εξέταση και στη συνέχεια μπορεί να ζητηθούν εξετάσεις αίματος, ακτινογραφίες, μαγνητική τομογραφία, ηλεκτρομυογράφημα κ.ο.κ.

Υπάρχουν και μέτρα πρόληψης για αποφυγή των πτώσεων, τα οποία αφορούν τόσο τον τρόπο ζωής όσο και την διαρρύθμιση του χώρου διαμονής των ηλικιωμένων προκειμένου να εξασφαλιστεί η ασφάλεια και η διατήρηση της ποιότητας ζωής τους.

Συχνές ερωτήσεις

Πόσο συχνά παρατηρείται το φαινόμενο της πτώσης ;

Η πτώση αποτελεί την 2η αιτία ακούσιου θανάτου παγκοσμίως. Κάθε χρόνο, 680.000 περίπου άνθρωποι πεθαίνουν από πτώση, εκ των οποίων η πλειοψηφία είναι άτομα της 3ης ηλικίας.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο αριθμός των ηλικιωμένων που καταφθάνουν στα επείγοντα λόγω πτώσης αγγίζει τα τρία εκατομμύρια ενώ κάθε 19 λεπτά ένας ηλικιωμένος πεθαίνει από την πτώση που υπέστη ή τις επιπλοκές αυτής.

Στην Ελλάδα, καταγράφηκαν περίπου 30.000 πτώσεις σε ηλικιωμένα άτομα στο σπίτι την περίοδο 1996-2003 και τουλάχιστον στις μισές περιπτώσεις, προκλήθηκε σοβαρή κάκωση ή κάταγμα.

Ποιοι είναι οι παράγοντες που συμβάλλουν στις αυξημένη συχνότητα των πτώσεων στους ηλικιωμένους ;

Οι ηλικιωμένοι χαρακτηρίζονται από μια πλειάδα παθήσεων που τους καθιστούν επιρρεπείς σε πτώσεις. Αυτές είναι:

- Προβλήματα ισορροπίας (αστάθεια βάδισης) απο νοσήματα όπως Parkinson, αυχενική μυελοπάθεια, εγκεφαλικό επεισόδιο

- Μυϊκή αδυναμία - παράλυση των ποδιών

- Μειωμένη οπτική οξύτητα

- Ακράτεια ούρων ή επιτακτική ούρηση που κάνουν τον ηλικιωμένο να βιαστεί στις κινήσεις του

- Νευρολογικές παθήσεις που προκαλούν μουδιάσματα και αδυναμία των κάτω άκρων

- Άλλα νοσήματα όπως καρδιοπάθεια ή υπόταση που μπορεί να οδηγήσουν σε ζάλη ή συγκοπή

Επιπλέον, μεγάλο ρόλο παίζει η λήψη φαρμάκων όπως είναι τα αντιϋπερτασικά, τα διουρητικά, τα μυοχαλαρωτικά και τα ψυχοτρόπα φάρμακα. Τα φάρμακα αυτά επιδρούν στον οργανισμό του ηλικιωμένου προκαλώντας του υπνηλία, ζάλη, αδυναμία συγκέντρωσης και έλλειψη ισορροπίας. Ηλικιωμένοι που λαμβάνουν πάνω από 3 φαρμακευτικά σκευάσματα έχουν πολλαπλάσιες πιθανότητες να υποστούν κάποια πτώση.

Τέλος, υπάρχουν και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες και ειδικότερα η διαρρύθμιση του σπιτιού, δεδομένου πως ένας ηλικιωμένος περνάει τον περισσότερο χρόνο στο σπίτι του. Υπολογίζεται πως 50% με 60% των ατυχημάτων συμβαίνουν στον χώρο κατοικίας λόγω:

- Κακής διαρρύθμισης του χώρου

- Συχνής αλλαγής θέσης επίπλων ή κακής τοποθέτηση αυτών

- Ολισθηρών πατωμάτων

- Χαμηλού φωτισμού

- Αντικειμένων στο πάτωμα

- Ύπαρξης σκάλας

Ποιες είναι οι επιπλοκές μιας πτώσης ;

Το 4,1% των πτώσεων οδηγεί σε κάταγμα, με το 90% να αφορά τα κάτω άκρα, περιλαμβανομένου του ισχίου. Ειδικότερα, 9 στις 10 περιπτώσεις καταγμάτων ισχίου στα νοσοκομεία προκαλούνται από πτώση.

Συχνά είναι επίσης τα κατάγματα καρπού, του μηριαίου, της ποδοκνημικής, της σπονδυλικής στήλης, οι εκδορές και οι εκχυμώσεις.

Οι κακώσεις κεφαλής μπορεί να αποβούν απειλητικές για την ζωή. Μπορεί για παράδειγμα ένα φαινομενικά ήπιο χτύπημα στο κεφάλι να κρύβει ένα υποσκληρίδιο αιμάτωμα. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται όταν ο ηλικιωμένος λαμβάνει αντιπηκτική ή αντιαιμοπεταλιακή αγωγή.

Στο 10% των περιπτώσεων, οι πάσχοντες αντιμετωπίζουν δυσκολία μετακίνησης ή επιβάλλεται η παραμονή τους στο κρεβάτι για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Η ραβδομυόλυση, η αφυδάτωση και τα έλκη από κατάκλιση είναι συχνά στην ακινησία λόγω κάποιου κατάγματος.

Τέλος, υπάρχουν και ψυχολογικές επιπλοκές. 50% των ηλικιωμένων 70-85 ετών που έπεσαν, φοβούνται μια επόμενη πτώση, με ένα 60% να έχει περιορίσει την κινητικότητά του και ένα 15% να προτιμάει την σχεδόν πλήρη ακινησία για την αποφυγή μελλοντικών πτώσεων. Ο φόβος νέας πτώσης ανήκει στο φάσμα αγχωδών διαταραχών και αποτελεί κλινικό σύνδρομο της 3ης ηλικίας.

Ποια είναι η διαγνωστική προσέγγιση ενός ασθενούς μετά από πτώση ;

Σημαντικό σε αυτή την περίπτωση, δεν είναι μόνο να διερευνηθούν οι επιπλοκές της πτώσης αλλά και η αιτία που οδήγησε σε αυτή. Αρχικά, η λήψη ενός καλού ιστορικού και η κλινική εξέταση είναι κλειδιά στα πρώτα βήματα της διερεύνησης. Η λήψη ιστορικού θα πρέπει να γίνει παρουσία των οικείων του ηλικιωμένου προκειμένου να βοηθήσουν στην περίπτωση που ο ίδιος ξεχνάει ή δεν είναι σε θέση να μιλήσει και να δώσει τις απαραίτητες πληροφορίες.

Μετά το ιστορικό και την κλινική εξέταση, σειρά έχει ο παρακλινικός έλεγχος. Δεν θα πρέπει ποτέ να παραλείπεται ο απεικονιστικός έλεγχος, και πιο συγκεκριμένα η ακτινογραφία η οποία θα αναδείξει κάποιο κάταγμα, πλευριτική συλλογή ή έναν πνευμοθώρακα. Σε περίπτωση χτυπήματος στο κεφάλι, θα πρέπει να διενεργείται αξονική εγκεφάλου για να αποκλειστούν απειλητικές για την ζωή καταστάσεις, όπως ενδοκράνια αιμορραγία ή ένα υποσκληρίδιο αιμάτωμα. Τέλος, θα πρέπει να γίνεται πάντα ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα, εξετάσεις αίματος (γενική αίματος, σάκχαρο, ουρία, κρεατινίνη, κάλιο, νάτριο κ.ο.κ.) καθώς και μια γενική ούρων.

Πώς μπορεί να προληφθεί μια πτώση ;

Το πιο σημαντικό από όλα είναι η αντιμετώπιση ή ο έλεγχος παθήσεων των ηλικιωμένων που αμβλύνουν τις αισθήσεις τους και τους καθιστούν σε κίνδυνο για πτώση. Για παράδειγμα, θα πρέπει να ελέγχουν την όραση τους σε τακτική βάση ενώ σε ιστορικό διαβήτη ή υπέρτασης θα πρέπει να κάνουν συχνές μετρήσεις του σακχάρου και της πίεσής τους.

Όσον αφορά την διαρρύθμιση του σπιτιού, προτείνεταιν :

- Τοποθέτηση ειδικών χαλιών στο μπάνιο, για να μην γλιστράει το άτομο

- Ευρύχωροι χώροι χωρίς πεταμένα αντικείμενα

- Αποφυγή γλιστερών πατωμάτων

- Λήψη βοήθειας όταν θέλετε να σηκώσετε και να μεταφέρετε κάτι βαρύ

- Αποφυγή χρήσης σκάλας

- Καλός φωτισμός

Συνήθειες στην ζωή των ηλικιωμένων παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Αυτές είναι :

- Σωματική άσκηση: τακτικό περπάτημα, αν είναι δυνατόν 30 λεπτά την ημέρα. Ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης όλων των μεγάλων μυϊκών ομάδων σε συνεννόηση με φυσικοθεραπευτή.

- Σωστή διατροφή: Αποφυγή παχυσαρκίας για καλύτερη στήριξη του σώματος

- Σταδιακή έγερση μετά από την κατάκλιση προκειμένου να αποφευχθεί η ζάλη, ειδικά σε περίπτωση ορθοστατικής υπότασης.

Σε ποιόν γιατρό να απευθυνθώ μετά από κάποια πτώση ;

Για αρχή, θα πρέπει να επισκεφθείτε έναν Ορθοπαιδικό προκειμένου να αποκλειστεί κάποιο κάταγμα στο ισχίο, τα άκρα κ.ο.κ.

Αν η κάκωση αφορούσε και το κεφάλι ή τη σπονδυλική στήλη και υπάρχουν και συνοδά νευρολογικά συμπτώματα (πονοκέφαλος, υπνηλία, ζάλη, εμετός, σύγχυση, παράλυση των ποδιών κ.ο.κ.) θα πρέπει να απευθυνθείτε άμεσα σε Νευροχειρουργό.

Η διερεύνηση των αιτίων στις συχνές πτώσεις είναι συχνά έργο πολλών ειδικοτήτων. Συχνά βοηθάει την διερεύνηση των συχνών πτώσεων να την κάνει Νευρολόγος, διότι πολλά από τα αίτια της ασταθούς βάδισης είναι Νευρολογικά.