Η σπαστικότητα είναι η κατάσταση στην οποία οι μυς γίνονται σκληροί και άκαμπτοι με αποτέλεσμα η κίνηση των μελών του σώματος να χάνει τη ρευστότητά της. Σε ακραίες περιπτώσεις σπαστικότητας ο μυς είναι ακίνητος σε σύσπαση και η κίνηση καταργείται.

Η σπαστικότητα συνοδεύεται από κάποια χαρακτηριστικά όπως τα ιδιαιτέρως ζωηρά αντανακλαστικά, οι επώδυνοι μυϊκοί σπασμοί και ο κλόνος. Η σπαστικότητα επηρεάζει κάθε δραστηριότητα που έχει μυϊκή συμμετοχή, όπως είναι η κίνηση των χεριών, το περπάτημα και η ομιλία. Η χρόνια σπαστικότητα μπορεί να προκαλέσει δυσκοιλιότητα, έλκη από κατάκλιση, παραμορφωτική αρθροπάθεια, ουρολοιμώξεις κ.ο.κ. Η διάγνωση και η θεραπεία της γίνεται από ομάδα ειδικών: Νευρολόγος, Φυσίατρος ή Φυσικοθεραπευτής και ενίοτε Νευροχειρουργός.

Συχνές ερωτήσεις για τη σπαστικότητα

Τι διαφορά έχει η σπαστικότητα από την παράλυση;

Η σπαστικότητα δεν είναι το ίδιο με την παράλυση, παρότι πολλές φορές συνυπάρχουν. Παράλυση σημαίνει αδυναμία του μυός να κάνει κίνηση, ενώ σπαστικότητα σημαίνει καθήλωση του μυός σε μια θέση από την οποία είναι δύσκολο να κινηθεί, υπάρχει δηλαδή αντίσταση στην κίνηση. Έτσι ένας μυς μπορεί να μην έχει παράλυση, αλλά πρακτικά να φαίνεται σαν παράλυτος, λόγω της έντονης σπαστικότητας.

Τι ακριβώς συμβαίνει στη σπαστικότητα;

Για κάθε μυ υπάρχει ένα αντανακλαστικό που λέγεται μυοτατικό (muscle stretch reflex). Το αντανακλαστικό αυτό (βλέπε παρακάτω σχήμα) είναι ένας ταχύτατος, πρωτόγονος τρόπος να προστατεύεται το σώμα από εξωτερικούς κινδύνους.

Έτσι πχ όταν πιάνουμε ένα καυτό μάτι στην κουζίνα, το χέρι μας τραβιέται αμέσως, χωρίς καν να το σκεφτούμε. Η διαδικασία είναι η εξής:

α. αισθητικά νεύρα στέλνουν το σήμα (ερέθισμα) ότι υπάρχει κάτι βλαπτικό (υπερβολική θερμότητα)

β. το σήμα φτάνει στο νωτιαίο μυελό και

γ. στέλνεται σε ένα κινητικό νεύρο που με τη σειρά του

δ. στέλνει σήμα (ερέθισμα) στους μυς του χεριού να κάνουν σύσπαση για να απομακρυνθεί το χέρι

Φυσικά, η πληροφορία ότι κάτι βλαπτικό υπάρχει θα φτάσει και μέχρι τον εγκέφαλο, κι έτσι συνειδητοποιούμε το πρόβλημα και κοιτάμε να δούμε τι ακριβώς ήταν αυτό που μας έκαψε το χέρι, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι η ταχύτατη «πρωτόγονη» αντίδραση του σώματος, που λαμβάνει χώρα σε "κατώτερο" επίπεδο, μέσα στο νωτιαίο μυελό και που συνοψίζεται στο εξής: όταν υπάρχει πρόβλημα, δίνεται άμεση εντολή να κάνει σύσπαση ένας μυς.

Στα σπαστικότητα, αυτό το αντανακλαστικό ενεργοποιείται λανθασμένα και συνεχώς, με αποτέλεσμα ο μυς να βρίσκεται σε μόνιμη σύσπαση.

Σε τι μπορεί να οφείλεται η σπαστικότητα;

Η σπαστικότητα προκαλείται από βλάβη του εγκεφάλου ή του νωτιαίου μυελού σε καταστάσεις όπως:

1 κρανιοεγκεφαλική κάκωση

2 εγκεφαλική παράλυση

3 αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο

4 τραυματισμός της σπονδυλικής στήλης

5 πολλαπλή σκλήρυνση

6 νόσος κινητικού νευρώνα (ALS)

7 ανοξαιμική εγκεφαλοπάθεια

Τι προβλήματα προκαλεί η σπαστικότητα;

Η σπαστικότητα προκαλεί προφανή προβλήματα όπως η δυσκολία στις καθημερινές δραστηριότητες (περπάτημα, τουαλέτα, φαγητό…), ο πόνος των μυϊκών σπασμών, τα τινάγματα, η κόπωση.

Ωστόσο έχει και κάποια πλεονεκτήματα σε σχέση με την πλήρη μυϊκή χαλάρωση (που είναι το αντίθετό της) πχ ένας ασθενής με σπαστικότητα μπορεί να σταθεί ευκολότερα σε αναπηρικό αμαξίδιο και επίσης μειώνεται ο κίνδυνος φλεβικής θρόμβωσης.

Πως αντιμετωπίζεται η σπαστικότητα;

Η θεραπεία της σπαστικότητας είναι:

1 φυσικοθεραπεία, με ειδικές ασκήσεις διάτασης, ενδυνάμωσης, εύρους κίνησης κ.ο.κ.

2 φάρμακα μυοχαλαρωτικά (μπακλοφένη, τιζανιδίνη), ηρεμιστικά όπως η διαζεπάμη, αντιεπιληπτικά όπως η γκαμπαπεντίνη και η πρεγκαμπαλίνη

3 τοπικές ενέσεις με βοτουλινική τοξίνη (Botox)

4 όταν τα άλλα μέτρα έχουν αποτύχει, νευροχειρουργικές επεμβάσεις όπως η τοποθέτηση αντλίας μπακλοφένης και η εκλεκτική ραχιαία ριζοτομή.

Σε ποιο γιατρό θα απευθυνθώ για τη σπαστικότητα;

Η διάγνωση της σπαστικότητας γίνεται συνήθως με αφορμή ένα αιφνίδιο γεγονός όπως το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, ένας τραυματισμός του εγκεφάλου ή του νωτιαίου μυελού κλπ. Η αντιμετώπιση είναι έργο ομάδας που περιλαμβάνει Νευρολόγο, Φυσικοθεραπευτή ή Φυσίατρο και Νευροχειρουργό.