Τα φάρμακα για την χοληστερίνη (στατίνες) και οι παρενέργειες από το μυϊκό σύστημα

Α. Καργάδου | 27-8-2016


Οι στατίνες είναι πολύ γνωστά φάρμακα για την θεραπεία της υπερχοληστερολαιμίας (αυξημένης χοληστερίνης). Τα φάρμακα αυτά (πχ ατορβαστατίνη, λοβαστατίνη, πραβαστατίνη, σιμβαστατίνη κλπ) ελαττώνουν σημαντικά την πιθανότητα να πάθει κανείς καρδιακή προσβολή και χρησιμοποιούνται ευρέως σε όλο τον κόσμο αλλά και στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα να θεωρούνται από τα πλέον επιτυχημένα φάρμακα στην Ιστορία της Ιατρικής.

Είναι προφανές ότι όταν ένα φάρμακο το παίρνουν εκατομμύρια άνθρωποι, η πιθανότητα να «εμφανιστεί» μια παρενέργεια είναι μεγαλύτερη από ότι όταν το παίρνουν χιλιάδες ή εκατοντάδες. Η παρενέργεια αρχικά αναφέρεται σε σποραδικά περιστατικά, γίνονται οι πρώτες (σπάνιες) επισημάνσεις σε ιατρικά περιοδικά και συνέδρια, και μετά από κάποια χρόνια, εμφανίζεται η πραγματική επίπτωση μιας παρενέργειας με αποτέλεσμα να προστατεύονται καλύτερα οι ασθενείς.

Μια από τις γνωστές πλέον παρενέργειες των στατινών είναι η επίδραση στο μυϊκό σύστημα. Αυτό ονομάζεται statin induced myopathy (SIM) δηλ μυοπάθεια που προκαλείται από τις στατίνες. Στο περιοδικό European Journal of Neurology δημοσιεύτηκε μια μελέτη για το θέμα αυτό. Φαίνεται λοιπόν ότι περίπου το 10% των ασθενών που παίρνουν μια στατίνη, σταματούν λόγω αυτής της παρενέργειας. Υπάρχει πλέον και ο όρος “statin intolerant patient” δηλ ασθενής που δεν ανέχεται την χορήγηση στατίνης.

Πως εκδηλώνεται όμως η προσβολή του μυϊκού συστήματος ; Έχουν περιγραφεί 5 διαφορετικοί τρόποι :

1. Αύξηση της CPK (μυϊκό ένζυμο) χωρίς ο ασθενής να έχει κάποιο σύμπτωμα. Με την διακοπή της στατίνης, η τιμή του ενζύμου επανέρχεται στο φυσιολογικό

2. Μυαλγίες (δηλ πόνοι στους μυς). Ο ασθενής αναφέρει ότι πονάνε πχ τα πόδια του και είναι πιασμένος. Το ένζυμο CPK μπορεί να είναι ή και να μην είναι αυξημένο. Με την διακοπή του φαρμάκου τα συμπτώματα υποχωρούν. Είναι το πιο συχνό «σενάριο»

3. Επίμονες μυαλγίες και αυξημένη τιμή CPK, που όμως δεν είναι αναστρέψιμα δηλ δεν διορθώνονται με την διακοπή του φαρμάκου

4. αυτοάνοση νεκρωτική μυοπαθεια (σπάνια επιπλοκή, θέλει επιθετική θεραπεία)

5. ραβδομυόλυση δηλ. εκτεταμένη μυϊκή καταστροφή που προσβάλλει και τα νεφρά. Είναι πολύ σπάνια και σαφώς επικίνδυνη επιπλοκή. Εμφανίζεται σε λιγότερο από 1 στους 1000 ασθενείς.

Διευκρινίζεται ότι παρόμοιες μυϊκές επιπλοκές κάνουν και άλλα φάρμακα, απλά το θέμα με τις στατίνες έχει πάρει διαστάσεις διότι χρησιμοποιούνται από πολύ μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Η ύπαρξη αυτής παρενέργειας, δεν αποτελεί λόγο για τη κατάργηση της συγκεκριμένης κατηγορίας φαρμάκων, απλά σημειώνεται για άλλη μια φορά αυτό που είναι γνωστό για όλα τα φάρμακα : ποτέ δεν παίρνουμε φάρμακα χωρίς την συμβουλή ενός γιατρού. Τα οφέλη από την χορήγηση ενός φαρμάκου πρέπει να «ζυγίζονται» σε σχέση με τους κινδύνους.

Ποιοι είναι εκείνοι οι ασθενείς που έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν μυοπάθεια από στατίνες ; Η μελέτη αναφέρει :

• άτομα μεγάλης ηλικίας

• γυναίκες

• αδύνατο σώμα

• ασιατικής καταγωγής

• όταν συνυπάρχει σακχαρώδης διαβήτης ή υποθυρεοειδισμός

Τέλος, το άρθρο απαντάει και σε καθημερινά κλινικά ερωτήματα. Για παράδειγμα :

1) τι γίνεται αν διαπιστωθεί ότι ένας ασθενής πρόκειται να ξεκινήσει μια στατίνη και στην εξέταση αίματος έχει βρεθεί αυξημένη τιμή CPK χωρίς κάποιο μυϊκό σύμπτωμα ; Η απάντηση είναι ότι αυτό δεν παίζει κάποιο ρόλο, το φάρμακο μπορεί να χορηγηθεί κανονικά αλλά βέβαια θα παρακολουθείται ο ασθενής για τυχόν αύξηση του μυϊκού ενζύμου ή και μυαλγίες.

2) πως αντιμετωπίζουμε έναν ασθενή που παίρνει στατίνη και εμφανίζει αυξημένη τιμή CPK στο αίμα του λίγο καιρό μετά την έναρξη της θεραπείας ; Εδω η μελέτη απαντάει ως εξής : αν η αύξηση είναι 3-5 φορές πάνω από τα φυσιολογικά όρια, δεν διακόπτεται το φάρμακο, απλά επαναλαμβάνεται η εξέταση σε ένα προκαθορισμένο διάστημα. Αν όμως εμφανιστούν πόνοι στους μυς, η χορήγηση σταματάει άμεσα. Ο ασθενής μένει χωρίς φάρμακο για λίγο καιρό και επαναλαμβάνεται η μέτρηση του CPK στο αίμα. Αν οι πόνοι έχουν φύγει και η τιμή του ενζύμου έχει επανέλθει στα φυσιολογικά όρια, επανεξετάζεται η ανάγκη χορήγησης της στατίνης. Αν κρίνεται απαραίτητο ( πχ ασθενείς με σοβαρό καρδιακό πρόβλημα) μπορεί να δοκιμαστεί μια άλλη στατίνη ή να χορηγηθεί μικρότερη δόση ή και η ίδια δόση αλλά μέρα παρά μέρα.